قانون جدید بیمه راننده مقصر؛ راهنمای دیه، خسارت تصادف و… برای راننده مقصر
آیا همیشه، بیمه کنار راننده مقصر می‌ایستد یا خیر؟ این سوالی است که برای پاسخ به آن باید صحنه حادثه را در موقعیت‌های مختلف بررسی کرد. علاوه بر این، سوالات پرتکراری در ذهن راننده مقصر وجود دارد: نداشتن بیمه، گواهینامه منقضی، رانندگی در حالت مستی یا فرار از صحنه، دقیقاً چه بلایی سر پوشش بیمه و دیه می‌آورد؟ پرداخت دیه راننده مقصر توسط شرکت بیمه در ماه‌های حرام و غیرحرام چگونه محاسبه می‌شود؟ در تصادف با عابر پیاده یا وقتی سرنشین مازاد سوار کرده‌ایم، قانون جدید بیمه راننده مقصر چه می‌گوید؟
در این مقاله، سعی کردیم با ساده‌سازی قوانین پیچیده بیمه‌ای، تمام حالت‌های مهمی را که ممکن است برای راننده مقصر پیش بیاید، شفاف و جزء‌به‌جزء توضیح بدهیم. در هر کدام از این شرایط با توجه به قانون جدید بیمه شخص ثالث برای راننده مقصر گفته‌ایم دقیقا بیمه چه کاری برای راننده مقصر انجام میدهد، کجا کنار اوست و کجا راننده مقصر باید خودش تمام هزینه‌ها را بپردازد.
بیمه شخص ثالث برای راننده مقصر چه خسارت‌هایی را جبران میکند؟
هر فردی غیر از راننده مقصر مثل سرنشینان هر دو خودرو، عابران، موتورسواران یا هر شخصی که آسیب ببیند، «شخص ثالث» محسوب می‌شود. بر اساس قانون جدید بیمه شخص ثالث (مصوب مرداد ۹۵) در هر تصادفی که یک راننده مقصر شناخته می‌شود، بیمه شخص ثالث از او در خسارت‌های مالی و جانی حمایت میکند؛ البته نه برای جبران خسارت مالی خود راننده، بلکه برای جبران خسارت دیگران تا راننده مقصر مجبور نباشد تمام هزینه‌ها را از جیب پرداخت کند.
۱- پرداخت خسارت‌های بدنی افراد آسیب‌دیده
ایا بیمه شخص ثالث به راننده مقصر تعلق میگیرد؟ بیمه شخص ثالث، خسارات مالی راننده مقصر را تقبل نمی‌کند، اما خسارت‌های بدنی وارد شده به همه افراد حادثه‌دیده اعم از مقصر و زیان‌دیده را پوشش میدهد. در قانون جدید بیمه راننده مقصر، پوششی جداگانه به نام «حوادث راننده» قرار داده شده تا آسیب‌های خود راننده هم جبران شود. این پوشش که بیمه حوادث سرنشین نام دارد، به‌طور خودکار روی تمام بیمه‌نامه‌های شخص ثالث وجود دارد و هزینه جداگانه ندارد.
بیمه برای خود راننده مقصر هزینه‌های زیر را پرداخت میکند:
- دیه فوت
- دیه نقص عضو
- هزینه‌های درمان
دیه (غرامت) راننده مقصر به نرخ روز تعیین می‌شود تا با توجه به تورم و تغییر ارزش پول، قدرت جبران واقعی خسارت حفظ شود و آسیب‌دیده یا خانواده او متضرر نشوند. نرخ دیه کامل انسان در پایان هر سال توسط قوه قضائیه مشخص می‌شود.
نکته: به‌طور پیش‌فرض سقف پوشش حوادث راننده، برابر نرخ دیه در ماه‌های غیرحرام است.
۲- جبران خسارت مالی اموال و خودروهای دیگران
هر آسیبی که به اموال دیگران وارد شود، مثل:
- بدنه خودروی مقابل
- موتورسیکلت، دوچرخه یا وسیله نقلیه دیگر
- دیوار، در، نرده، تابلو یا هر شیء آسیب‌دیده
تا سقف تعهد مالی انتخاب شده توسط مقصر هنگام خرید بیمه‌نامه، توسط بیمه شخص ثالث پرداخت می‌شود. در صورتی که خسارت بیش از تعهد مالی بیمه‌نامه مقصر باشد، باید باقی هزینه خسارت از جیب پرداخت شود. در صورتی که مقصر از پرداخت مابقی خسارت امتناع کند، برای گرفتن خسارت تصادف از مقصر باید به شورای حل اختلاف مراجعه کرد.
نکته: خسارت خودروی راننده مقصر فقط از طریق بیمه بدنه قابل جبران است.
تصادف بدون داشتن بیمه ثالث معتبر؛ مجازات راننده مقصر چیست؟
نداشتن بیمه شخص ثالث در زمان تصادف، راننده مقصر را از ۳ پوشش اصلی بیمه ثالث محروم میکند:
۱- خسارت جانی اشخاص ثالث: اگرچه خسارت جانی شخص ثالث در تصادف توسط صندوق تامین خسارت‌های بدنی به زیان‌دیدگان پرداخت می‌شود، اما در نهایت این هزینه از مقصر پس گرفته می‌شود.
۲- خسارت مالی اشخاص ثالث: هر ضرری به خودروی مقابل یا اموال مردم وارد شود، مستقیماً بر عهده خودتان است.
۳- خسارت جانی راننده مقصر: برای جراحت، نقص عضو یا فوت خودتان، هیچ مبلغی از محل بیمه شخص ثالث پرداخت نمی‌شود.
علاوه بر این، به ازای هر روزی که بیمه نگرفته‌اید یا تمدید آن را عقب انداخته‌اید، مشمول جریمه دیرکرد بیمه شخص ثالث می‌شوید و برای تهیه بیمه‌نامه باید حق‌بیمه بیشتری پرداخت کنید. عدم تهیه بیمه ثالث یا منقضی شدن بیمه‌نامه، تفاوتی در اصل ماجرا ندارد و در هر دو حالت، ضمن محروم شدن از پوشش‌های بیمه، باید جرایم دیرکرد پرداخت شود.
توجه داشته باشید خودرویی که بیمه شخص ثالث نداشته باشد، در هر لحظه می‌تواند توسط پلیس توقیف و به پارکینگ منتقل شود. برای همین، بهتر است بیمه شخص ثالث را به‌موقع تهیه و تمدید کنید. اگر نمی‌دانید کدام شرکت را انتخاب کنید، می‌توانید وارد بیمه دات کام شوید، هنگام خرید بیمه شخص ثالث، شرکت‌ها را با هم مقایسه کنید و متناسب با نیاز و توان مالی خودتان، بهترین گزینه را انتخاب کنید.
تاثیر ماه‌های حرام بر دیه و تعهدات بیمه راننده مقصر
ماه‌های محرم، رجب، ذی‌القعده و ذی‌الحجه در تقویم اسلامی «ماه‌های حرام» نام دارند. طبق قانون مجازات اسلامی، مبلغ دیه در این ماه‌ها ۳۳٪ بیشتر از ماه‌های عادی است. البته این افزایش فقط به خسارت‌های بدنی مربوط می‌شود. در خسارت‌های مالی هیچ تغییری در تعهد بیمه‌نامه ایجاد نمی‌شود و هیچ مبلغ اضافه‌ای به‌دلیل ماه حرام به خسارت‌های مالی تعلق نمی‌گیرد.
رانندگی بدون گواهینامه؛ مسئولیت راننده مقصر از نگاه قانون و بیمه
طبق قانون جدید تصادف بدون گواهینامه، اگر راننده‌ای بدون گواهینامه پشت فرمان بنشیند و در یک تصادف مقصر شناخته شود، اولویت با زیان‌دیدگان است؛ یعنی بیمه شخص ثالث مطابق قانون، خسارت‌های جانی و مالی دیگران را پرداخت میکند تا هزینه‌های درمان و جبران خسارت آن‌ها معطل نماند. اما برای خود راننده بدون گواهینامه، وضعیت کاملاً متفاوت است:
- حوادث راننده برای او پوشش داده نمی‌شود؛ این پوشش فقط برای راننده‌ای فعال است که گواهینامه معتبر دارد.
- خسارت خودروی خودش هم از محل بیمه شخص ثالث جبران نمی‌شود.
- هر مبلغی که شرکت بیمه برای زیان‌دیدگان پرداخت کند، بعدا از راننده بدون گواهینامه مطالبه می‌شود؛ یعنی در نهایت او باید تمام هزینه‌های حادثه را شخصا بپردازد.
همچنین باید بدانید جریمه نقدی و توقیف خودرو مجازات رانندگی بدون گواهینامه است. در تصادفات سنگین، احتمال حبس و محرومیت از رانندگی نیز وجود دارد.
گواهینامه منقضی و راننده مقصر؛ خسارت‌ها چطور پرداخت می‌شود؟
گواهینامه منقضی، به‌معنای نداشتن گواهینامه نیست. از نگاه قانون، راننده همچنان دارنده گواهینامه است؛ فقط اعتبار آن به‌روز نشده است. به همین دلیل، در تصادف‌هایی که این راننده مقصر می‌شود، خسارت زیان‌دیدگان توسط بیمه شخص ثالث به طور کامل پرداخت می‌شود و برخلاف پرونده‌های مربوط به رانندگان فاقد گواهینامه، مبلغ پرداختی را از او پس نمی‌گیرد.
اتمام اعتبار گواهینامه در این حالت بیشتر اوقات، جنبه تخلف و جریمه رانندگی دارد. با این وجود:
- اگر کمتر از یک سال از تاریخ انقضای گواهینامه گذشته باشد، شرکت بیمه کل خسارت بدنی راننده را پرداخت میکند.
- اگر بیش از یک سال از انقضا گذشته باشد، رفتار بیمه متفاوت می‌شود. در این حالت راننده از نظر قانون در موقعیت «بی‌توجهی جدی به تمدید» قرار میگیرد و بیمه می‌تواند پرداخت خسارت بدنی راننده را نپذیرد.
با تمدید گواهینامه، خیالتان از حمایت بیمه در زمان تصادف آسوده خواهد بود.
رانندگی در حالت مستی یا تحت‌تأثیر مواد؛ محدودیت‌های بیمه برای راننده مقصر
رانندگی در حالت مستی یا تحت‌تأثیر مواد مخدر یکی از جرایم ستاره دار است که قانون هیچ ارفاقی برای آن در نظر نمی‌گیرد. اگر راننده‌ای تحت‌تأثیر الکل یا مواد مخدر باشد و در این حالت باعث تصادف شود، روند جبران خسارت از نگاه قانون و بیمه شخص ثالث کاملاً مشخص است: حمایت از زیان‌دیدگان در اولویت است، اما راننده مقصر از حمایت بیمه‌ای محروم خواهد شد.
طبق بند ب ماده ۱۵ قانون بیمه شخص ثالث، اگر نیروی انتظامی، پزشکی قانونی یا دادگاه تأیید کنند که راننده مقصر در زمان حادثه مست بوده و این وضعیت در وقوع حادثه مؤثر بوده است، شرکت بیمه موظف است خسارت اشخاص ثالث را کامل پرداخت کند؛ اما این پرداخت دائمی نیست و تمام مبلغ، بعداً از راننده مست پس گرفته می‌شود.
در چنین شرایطی:
- خسارت‌های جانی و مالی زیان‌دیدگان به‌طور کامل پرداخت می‌شود.
- راننده مست هیچ پوشش بدنی ندارد. یعنی اگر خودش آسیب ببیند، نقص عضو داشته باشد یا حتی فوت کند، بیمه تعهدی نسبت به او ندارد.
- هزینه‌های پرداخت‌شده به زیان‌دیدگان، معمولا با حکم دادگاه و بسته به وضعیت مالی راننده، به‌صورت یکجا یا اقساطی از او دریافت می‌شود.
مجازات رانندگی در حالت مستی
به جز پیامدهای بیمه‌ای، راننده مست ممکن است با مجازات‌های سنگین قانونی نیز روبه‌رو می‌شود:
- ۸۰ ضربه شلاق حدی به دلیل شرب خمر
- جریمه نقدی چند میلیون تومانی
- توقیف خودرو حداقل ۲۱ روز
- ضبط گواهینامه تا ۶ ماه
- ثبت نمره منفی گواهینامه (۱۰ نمره منفی برای خودروهای معمولی و ۲۰ نمره برای خودروهای سنگین)
- اگر حادثه منجر به جرح شود: حبس تا ۸ ماه + محرومیت از رانندگی تا ۵ سال
- اگر تصادف منجر به فوت شود: حبس ۲ تا ۵ سال + محرومیت از رانندگی تا ۵ سال + پرداخت دیه کامل
رانندگی در حالت مستی یکی از معدود مواردی است که قانون اجازه میدهد، شرکت‌های بیمه تمام خسارت پرداخت‌شده را از راننده مقصر پس بگیرند. بنابراین حتی یک تصادف سبک هم می‌تواند برای راننده مست، ده‌ها یا صدها میلیون تومان هزینه مستقیم ایجاد کند.
نقش بیمه در تصادف‌هایی که راننده مقصر از صحنه فرار میکند
در تصادف‌هایی که راننده مقصر، از صحنه فرار میکند، قانون بیمه شخص ثالث به‌طور کامل از زیان‌دیدگان حمایت میکند. در این شرایط، شرکت بیمه موظف است خسارت‌های جانی و مالی افراد آسیب‌دیده را پرداخت کند.
حتی اگر راننده فراری پیدا نشود، زیان‌دیده همچنان می‌تواند با کروکی تصادف، گزارش نیروی انتظامی، عکس و ویدئو یا شهادت شاهدان، اقدام به دریافت خسارت از بیمه شخص ثالث کند.
اگر راننده مقصر از صحنه تصادف فرار کند و این فرار منجر به تشدید خسارت یا تأخیر در امدادرسانی شود، بیمه پس از پرداخت خسارت به زیان‌دیده، حق دارد مبلغ پرداختی را از راننده فراری پس بگیرد.
مسئولیت راننده مقصر در تصادف با سرنشینان مازاد بر ظرفیت مجاز
در تصادف‌های رانندگی، از نظر تعداد نفرات، بیمه شخص ثالث سقف مشخصی ندارد؛ یعنی هر چند نفر در یک حادثه دچار آسیب بدنی یا فوت شوند، اصل بر این است که همه آن‌ها تحت پوشش قرار بگیرند. فقط نکته مهم این است که برای هر نفر، جبران خسارت تا سقف تعهدات جانی درج‌شده در بیمه‌نامه انجام می‌شود، نه بیشتر از آن.
خسارت‌های بدنی سرنشینان داخل خودرو تا سقف ظرفیت درج‌شده در کارت خودرو تحت پوشش است. هر جا که تعهد بیمه شخص ثالث برای جبران خسارت کافی نباشد یا شرایط خاصی پیش بیاید، صندوق تامین خسارت‌های بدنی وارد عمل می‌شود تا حق افراد از بین نرود. نقش این صندوق معمولا در این سناریوها پررنگ است:
- خسارت‌های جانی از سقف تعهد بیمه‌نامه بیشتر باشد.
- تعداد آسیب‌دیدگان از ظرفیت مجاز خودرو بیشتر شود.
- راننده مقصر بیمه نداشته باشد، ناشناس، متواری یا فوت شده باشد و امکان مطالبه مستقیم از او نباشد.
مثال: فرض کنید ظرفیت خودروی شما ۵ نفر است، اما موقع تصادف ۷ نفر داخل ماشین هستند و همه آن‌ها آسیب می‌بینند. در این شرایط، بیمه شخص ثالث فقط تا سقف تعهد جانی خودش (مثلاً به اندازه دیه ۵ نفر) پول پرداخت میکند و این مبلغ بین هر ۷ نفر آسیب‌دیده تقسیم می‌شود؛ یعنی به‌ازای هر نفر، سهم کمتری نسبت به حالت عادی می‌رسد. اگر بعد از این تقسیم، هنوز بخشی از دیه یا غرامت جبران نشده باقی بماند، صندوق تامین خسارت‌های بدنی وارد عمل می‌شود تا باقی خسارت را بدهد و بعداً می‌تواند سهم خودش را از راننده مقصر مطالبه کند.
سهم راننده مقصر وقتی خسارت از سقف تعهدات بیمه شخص ثالث بالاتر می‌رود!
وقتی خسارت مالی ناشی از تصادف بیش از سقف تعهدات بیمه شخص ثالث باشد، شرکت بیمه فقط تا همان سقفی که در بیمه‌نامه آمده خسارت را جبران میکند و مابقی بر عهده راننده مقصر است.
برای مثال، اگر تعهد مالی بیمه‌نامه ۶۰ میلیون تومان باشد و میزان خسارت وارده ۹۰ میلیون تومان برآورد شود، شرکت بیمه فقط ۶۰ میلیون تومان را جبران میکند و ۳۰ میلیون تومان باقی‌مانده باید توسط راننده مقصر از جیب پرداخت شود.
تأثیر تصادف مقصر بر تخفیف عدم خسارت و حق‌بیمه سال بعد
اگر در طول سال از بیمه شخص ثالث خود استفاده نکنید، هر سال ۵٪ به تخفیف عدم خسارت شما اضافه می‌شود و این تخفیف می‌تواند تا سقف ۷۰٪ برسد. اما در قانون جدید بیمه راننده مقصر، وقتی در یک تصادف مقصر باشید و خسارت از محل بیمه شخص ثالث شما پرداخت شود، بخشی از این تخفیف به‌صورت پلکانی کم می‌شود و در زمان تمدید بیمه، ناچار می‌شوید حق‌بیمه بیشتری نسبت به حالتی که خسارتی نداشتید پرداخت کنید.
طبق قانون جدید بیمه شخص ثالث برای راننده مقصر، تخفیف‌ها بر اساس نوع خسارت و تعداد بار استفاده از بیمه کم می‌شود:
| تعداد خسارت / نوع خسارت | یک بار | دو بار | سه بار و بیشتر |
| مالی | ۲۰ درصد | ۳۰ درصد | ۴۰ درصد |
| بدنی | ۳۰ درصد | ۷۰ درصد | ۱۰۰ درصد |
با توجه به جدول بالا، قبل از اعلام خسارت‌های کوچک، بد نیست حساب کنید که از دست دادن بخشی از تخفیف، واقعاً به‌صرفه است یا خیر.
تصادف با عابر پیاده؛ از نگاه قانون مقصر چه کسی است؟
بر اساس قوانین تصادف با عابر پیاده، راننده در شرایط زیر مقصر خواهد بود:
- داشتن سرعت غیرمجاز
- بی‌توجهی به جلو
- رانندگی در مستی
- نقص فنی خودرو
- بی‌توجهی به علائم رانندگی
شرایط محیطی مثل وضعیت روشنایی، آب‌وهوا، محل حادثه و… در تعیین دقیق مقصر تاثیرگذار است.
عابر نیز تحت شرایطی، به عنوان مقصر در تصادف شناخته می‌شود:
- عبور از محل‌های غیرمجاز مثل اتوبان
- بی‌توجهی به چراغ راهنمایی
- اقدام عمدی یا خودزنی
گاهی نیز هر دو طرف در وقوع حادثه سهم دارند و کارشناس تصادفات با تعیین درصد تقصیر (مثلا راننده ۸۰٪ و عابر ۲۰٪) تکلیف میزان دیه و همچنین شدت مسئولیت و مجازات راننده را مشخص میکند.
تصادف، بیمه و راننده مقصر؛ شما از تجربه‌های خود بگویید
در این مقاله، تلاش کردیم مهم‌ترین قوانین و نکات مربوط به بیمه شخص ثالث برای راننده مقصر را به زبانی ساده و کاربردی مرور کنیم؛ از نحوه جبران خسارت‌ها گرفته تا استثناها، محدودیت‌ها و شرایط خاص. با این حال، می‌دانیم که هر تصادف و هر پرونده می‌تواند جزئیات خاص خودش را داشته باشد و شاید شما تجربه‌ای داشته باشید که با مثال‌های این مطلب کمی متفاوت بوده است.
اگر مورد خاصی برایتان پیش آمده یا سؤالی درباره وضعیت خودتان دارید، حتما در بخش نظرات برای ما بنویسید. کارشناسان بیمه‌دات‌کام سعی می‌کنند تا در اسرع وقت به سوالات پاسخ دهند و شما را راهنمایی کنند تا با آگاهی و آرامش بیشتری، پیگیر پرونده و حقوق بیمه‌ای خودتان باشید.
بر اساس قانون جدید بیمه راننده مقصر، اگر راننده بیمه شخص ثالث معتبر داشته باشد و جزء استثناهای قانون (مثل مستی، نداشتن گواهینامه و… که در مقاله توضیح دادیم) نباشد، پرداخت خسارت به راننده مقصر حادثه (چه جانی چه مالی) صورت میگیرد.
دیه (غرامت) راننده مقصر به نرخ روز تعیین می‌شود تا با توجه به تورم و تغییر ارزش پول، قدرت جبران واقعی خسارت حفظ شود و آسیب‌دیده یا خانواده او متضرر نشوند.
اگر بدون بیمه شخص ثالث تصادف کنید و مقصر باشید، خسارت جانی دیگران را فعلاً صندوق تأمین خسارت‌های بدنی می‌پردازد اما بعداً کل مبلغ را از خودتان میگیرد، خسارت مالی دیگران هم مستقیم از جیب شماست و برای خودتان هم هیچ دیه یا غرامتی از محل بیمه پرداخت نمی‌شود. علاوه بر این، برای روزهای بدون بیمه، جریمه دیرکرد روی حق‌بیمه آینده‌تان اضافه می‌شود و خودروی بدون بیمه در هر لحظه می‌تواند توسط پلیس توقیف و راهی پارکینگ شود.
اصل ماجرا این است: بیمه تا سقف تعهد جانی و بر اساس ظرفیت مجاز خودرو خسارت را پرداخت میکند. اگر تعداد افراد داخل خودرو بیشتر از ظرفیت مجاز باشد، مبلغی که بیمه بر اساس همان ظرفیت می‌پردازد، بین همه افراد آسیب‌دیده تقسیم می‌شود. اگر بعد از این تقسیم، هنوز بخشی از دیه جبران نشده باشد، صندوق تأمین خسارت‌های بدنی وارد می‌شود تا باقی خسارت را بدهد و بعداً می‌تواند سهم خودش را از راننده مقصر مطالبه کند.
طبق قانون جدید بیمه راننده مقصر، اگر راننده مقصر فوت کند، مبلغ دیه بر اساس نرخ دیه کامل انسان در ماه غیرحرام در سال وقوع حادثه (نرخ روز اعلامی قوه قضاییه) محاسبه می‌شود.
برای محاسبه دیه راننده مقصر در ماه حرام باید بدانید که به طور کلی دیه انسان ۳۳٪ بیشتر از ماه‌های عادی است. خسارت‌های بدنی (دیه): برای همه زیان‌دیدگان (از جمله راننده مقصر با پوشش حوادث راننده) ۳۳٪ بیشتر محاسبه می‌شود. خسارت‌های مالی: هیچ تغییری نمی‌کند و سقف مالی بیمه‌نامه همان عدد درج‌شده باقی می‌ماند.
بله. هر زمان که صندوق تأمین خسارت‌های بدنی به‌جای بیمه‌گر یا راننده، خسارت جانی زیان‌دیدگان را پرداخت کند (مثلاً در نبود بیمه شخص ثالث، یا متواری/فوت شدن مقصر)، طبق قانون، صندوق پس از جبران خسارت زیان‌دیدگان، حق مراجعه به راننده یا مسئول حادثه را دارد و می‌تواند تمام مبلغ پرداخت‌شده را بر اساس رأی مراجع قضایی از او مطالبه کند.
به‌طور کلی در تصادف، مقصر «راننده» است نه صرفاً صاحب ماشین؛ چون این راننده است که با نحوه رانندگی‌اش (سرعت، سبقت، توجه به جلو و...) باعث وقوع حادثه می‌شود و مسئولیت حقوقی و کیفری اصلی متوجه اوست. با این حال، از نظر حقوقی و بیمه‌ای، مالک یا دارنده خودرو هم در برابر زیان‌دیدگان مسئولیت دارد؛ یعنی هرگاه خودروی تحت مالکیت او در حادثه‌ای مقصر شناخته شود، خسارت در درجه اول از محل بیمه‌نامه شخص ثالثی که به نام دارنده صادر شده است پرداخت می‌شود.
