استحکام ساختمان: نکاتی برای استحکام بنا در ایران لرزه خیز

• نویسنده مطلب نویسنده بیمه

ما انسان‌ها، از ابتدای بشریت، همیشه در جستجوی سقفی بوده‌ایم که ما را از خطر در امان نگه دارد. زمانی در غار زندگی کرده‌ایم، پس از آن خود به ساختن سرپناهی برای خود پرداخته‌ایم و با چوب خانه ساختیم. مصالح در طول زمان تغییر کرد و امروز از فولاد و بتن و بسیاری مصالح دیگر ساختمان بنا می‌کنیم. اما امروزه ارتفاع ساختمان‌ها از نظر تعداد طبقات تغییر کرده است. این روزها شاهد آسمان‌خراش‌ها و برج‌های بلند بسیاری هستیم. مسئله‌ای که امروز درباره این ساختمان‌ها و بناها بسیار اهمیت دارد، مسئله‌ی استحکام ساختمان است. چقدر یک ساختمان محکم است و از ما در برابر حوادث محافظت می‌کند؟ در این مقاله سعی داریم به توضیح استحکام بنا بپردازیم. با ما همراه باشید.

استحکام ساختمان

کشور ما، کشور حادثه‌خیزی است. بسیاری از مناطق ایران بر روی گسل قرار دارند. زلزله یکی از حوادثی است که همیشه جان افراد زیادی را بر اثر آوار شدن ساختمان بر سرشان گرفته‌است. اینجاست که مسئله‌ی استحکام ساختمان پر رنگ می‌شود. شاید همه‌ی ما تصور کنیم که استحکام بنا و ساختمان مستحکم آنقدر بدیهی است که کسی در رابطه با استحکام بنا سوالی نمی‌کند. اما این مسئله به دلیل ساخت و سازهای غیرقانونی باید حتماً مورد توجه و بررسی قرار بگیرد.

مصالح به کار برده شده در ساخت و ساز بر استحکام بنا موثر است.

در بحث استحکام ساختمان، برخی افراد معتقدند که ساختمان باید به قدری محکم باشد و استحکام داشته باشد که هیچ نیرویی نتواند به آن آسیبی وارد کند. در مقابل هم برخی معتقدند، ساختمان باید انعطاف لازم را داشته‌باشد که بتواند نیروهای اضافی که به آن وارد می‌شود را خنثی کند، درست مانند چیزی که در خانه‌های ژاپنی می‌بینیم؛ در هنگام زلزله، ساختمان توسط چرخ‌هایی که در پی آن‌ها به کار رفته، حرکت می‌کند و اینگونه اثر زلزله را خنثی می‌کند. البته باید گفت که انعطاف‌پذیر بودن ساختمان و استحکام آن ناقضِ هم نیستند؛ بلکه می‌توانند در کنار هم ساختمان مستحکم‌تر و ایمن‌تری بر پا کنند.

استحکام ساختمان باید منجر به حفظ انسجام و یکپارچگی اجزای مختلف ساختمان شود و آن‌ها را به صورت یک کل به هم پیوسته تبدیل کند. هیچکس نمی‌خواهد در ساختمانی زندگی کند که در اثر حوادثی مانند آتش‌سوزی و زلزله آوار شود و یا در اثر باران شدید، نشست کند. پس استحکام بنا مهم‌ترین فاکتور در مورد یک ساختمان خوب و ایمن است. نکته مهم اینکه شما باید در ابتدای کار یعنی از همان مطالعات فاز صفر به موارد استحکام ساختمان توجه ویژه‌ای داشته باشید.

اسکلت و استحکام ساختمان

در بر پا کردن یک ساختمان از مصالح و سبک‌های معماری مختلفی استفاده می‌شود. انتخاب نوع اسکلت ساختمان که بسیار مهم و حیاتی است، بستگی به کارکرد ساختمان، وضعیت آب و هوایی منطقه، شرایط جغرافیایی و توان مالی مالک آن دارد. در ایران معمولاً دو روش عمده: اسکلت فلزی و اسکلت بتنی برای اسکلت‌بندی ساختمان داریم. در اسکلت فلزی از آهن و فلز برای اسکلت‌بندی استفاده می‌کنند و برای اتصالات هم، جوش‌های قوی و مستحکم به کار می‌برند. اسکلت بتنی هم از بتن و میلگرد در آن برای اسکلت‌بندی استفاده می‌کنند. حال کدام یکی از این دو نوع اسکلت قوی‌تر است و استحکام بیشتری دارد؟

از آنجا که استحکام ساختمان رابطه‌ی مستقیم با ایمنی آن دارد، برای بسیاری از افراد پاسخ به سوال بالا حائز اهمیت است. در اینجا باید گفت، مسئله این نیست که اسکلت فلزی مستحکم‌تر است یا اسکلت بتنی. چون هر دو اسکلت اگر به درستی طراحی و اجرا نشوند، آسیب‌زننده هستند و می‌توانند، خسارات جبران ناپذیری وارد کنند.

بتن چون سنگین‌تر است تحمل بار بیشتری دارد و عمر مفید آن نیز معمولاً بین ۵۰ تا ۶۰ سال است. این عمر مفید به این دلیل اینقدر برآورد شده که فرسایشی که در بتن به وجود می‌آید، نتیجه نوسانات و تنش‌هایی است که باعث می‌شود استحکام ساختمان به تدریج کمتر شود. در مورد اسکلت فلزی این مشکل چندان وجود ندارد؛ این سازه‌ها در طی زمان دچار این فرسایش و کاهش مقاومت نمی‌شوند.مطالعه مقاله بتن خود تراکم برای بیشتر کردن مقاومت ساختمان پیشنهاد می‌شود.

در بحث زلزله، شاید به نظر برسد که اسکلت فلزی بهتر از اسکلت بتنی است ولی در بحث حادثه‌ای مانند آتش سوزی، اسکلت بتنی مقاومت بیشتری در برابر حرارت دارد. از طرفی پیاده‌سازی این دو اسکلت‌بندی هم متفاوت است. در پیاده‌سازی اسکلت بتنی نیاز به تخصص خاصی نیست و زمان کمتری برای اجرای آن نیاز است. ولی در اسکلت فلزی به دلیل استانداردهای جوش و برش و … اجرا نیاز به تخصص دارد. بنابراین نحوه اجرای هر دو اسکلت، مهم است و باید به درستی صورت بگیرد.

برگه استحکام بنا

ساختمان‌های زیادی هستند که معمارساز هستند و ناظر فنی ندارند. گاهی هم پس از مدتی، کاربری یک ملک تغییر کرده و مثلاً از مسکونی به حالت تجاری در آمده‌است. در اینگونه موارد، برای انتقال ملک، تخریب و نوسازی و انجام امور شهرداری به گواهی پایان کار نیاز است. در اینجا شهرداری برگه‌ای با عنوان برگه استحکام بنا برای صدور پایان کار از شما می‌خواهد. این برگه توسط مهندس ناظر داده‌می‌شود. در برگه استحکام بنا، مهندس ناظر تأیید می‌کند که ساختمان را دیده و بر اجرای آن نظارت داشته و استحکام و ایستایی آن را تأیید می‌کند. با این برگه، مسئولیت حوادثی که برای ساختمان در نتیجه عدم ایستایی و استحکام پیش بیاید، بر عهده مهندس ناظر است.

برگه پایان کار نمایانگر هویت ساختمان است و چنانچه ساختمانی فاقد این برگه باشد، اعتبار حقوقی و قانونی هم ندارد. برگه استحکام بنا هم که برای دریافت پایان کار مورد نیاز است، نشان می‌دهد که مهندس ناظر ساختمان را از نظر استحکام و ایمنی تأیید می‌کند و مسئولیت آن را می‌پذیرد.

برای کسب اطلاعات جامع در خصوص نقش قانون نظام مهندسی و کنترل ساختمان بر ایمنی ساخت و ساز  به اینجا مراجعه نمایید.

مهندس ناظر و تأیید استحکام بنا

مهندس ناظر برای اینکه استحکام بنا را تأیید کند و برگه استحکام بنا را امضا کند، باید تمامی مدارک شامل نقشه‌های وضع موجود را بررسی کند و در صورت نیاز، دستور بدهد آزمایش‌های مربوط به تست استحکام بنا نیز انجام شود.

یکی از مواردی که حتماً باید مورد بررسی قرار گیرد، محل چاه‌های موجود در ملک است، چون می‌تواند باعث حوادث زیادی شود. محل خروج آب باران از ساختمان هم باید مورد بازدید قرار گیرد. کلیه بخش‌های ساختمان از پشت بام و دیگر محل‌ها باید بازدید شوند و هر گونه آثار شکستگی دیوار یا سقف، ترک و ریزش باید عیب‌یابی و رفع شود.

نظارت بر استحکام بنا از وظایف مهندس ناظر است.

پله‌ها، نرده‌ها، جان‌پناه‌ها، درب و پنجره‌ها نیز باید بررسی شوند. سیم‌کشی برق، لوله‌کشی آب، شیرآلات و لوله‌های گاز نیز باید بازرسی شوند و اطمینان حاصل شود که مشکلی در این بخش‌ها نیست. سنگ‌های نما، سنگ‌های قرنیز پشت بام و سنگ‌های آب چکان هم باید بررسی شوند که شل نباشند و هر گونه علامت و تغییر رنگ و یا شل‌شدگی و افتادگی این سنگ‌ها باید بررسی شود و نقایص موجود برطرف شود. خلاصه باید ساختمان به صورت کلی مورد بازرسی قرار گیرد.

نکات مهم در رابطه با استحکام ساختمان

استحکام ساختمان مسئله‌ی بسیار مهمی است؛ چون با جان افراد در ارتباط است. در بررسی استحکام بنا به چند نکته دقت داشته باشید:

• ظاهر ساختمان را نمی‌توان برای ارزیابی استحکام آن، معیار مناسبی دانست. اطلاعات فنی شامل انواع سازه و جنس مصالح، حائز اهمیت است. برای اینکه از خرید مصالح نامرغوب جلوگیری کنید، مطالعه این مطلب پیشنهاد می‌شود.
• ابعاد ستون‌ها در بحث استحکام ساختمان نیز از دیگر موارد مهم است. حتماً بررسی کنید که ابعاد ستون‌ها و ضخامتشان با چیزی که در نقشه فنی ذکر شده، تطابق داشته باشد.
• ساختمان‌هایی که سازه فلزی دارند، ضخامت گچ روکششان باید ۲ سانتی‌متر و آن‌هایی که اسکلت بتنی دارند، ضخامت گچشان باید ۵ سانتی‌متر باشد.
• درست است که معماری ساختمان نظر افراد را بیشتر به خود جلب می‌کند و ساختمان‌هایی که باز هستند و ستون کمتری دارند به لحاظ زیبایی‌شناسی، بیشتر مورد توجه قرار می‌گیرند؛ اما این نکته را در نظر داشته باشید که ستون‌ها استحکام بنا را بالاتر می‌برند. در ساختمان‌هایی که تعداد ستون کمی دارند باید اطمینان حاصل کرد که این تعداد ستون، قدرت تحمل بار را دارد یا نه.
• آب بندی سازه های بتنی مورد دیگری است که باید به آن توجه شود. این مورد اهمیت زیادی دارد و خود به نوعی تضمین کننده افزایش استحکام ساختمان است.

تعمیر و نگهداری یکی از راه‌هایی است که طول عمر ساختمان و استحکام بنا را بیشتر می‌کند. برای آگاهی بیشتر در این خصوص مقاله تعمیر و نگهداری ساختمان را مطالعه نمایید.

وقتی قصد خرید ساختمانی را دارید، به نکات ایمنی و استحکام آن حتماً دقت کنید. از سال ۸۷ شهرداری قوانین سفت و سخت‌تری در رابطه با استحکام ساختمان در نظر گرفته‌است. بنابراین اگر قصد خرید ملکی دارید، بهتر است که سال ساخت آن از ۸۷ به بعد باشد. در غیر این صورت، باید در مورد ایمنی آن بنا تحقیقات بیشتری انجام دهید. همچنین ساختمان‌های قدیمی که از گل و آجر هستند، هم استحکام کافی ندارند. توجه به نکات بالا باعث می‌شود که اطمینان بیشتری از استحکام بنا داشته‌باشید و با خیال آسوده‌تری در آن ساختمان زندگی کنید.

نقش مهم لوازم ایمنی در پروژه های ساختمانی

یکی از نکات اولیه و مهمی که می بایست در هر پروژه ساخت و ساز به آن توجه شود وجود لوازم ایمنی ساختمان باکیفیت و مستحکم است و نبود چنین وسایلی می تواند خسارات جبران ناپذیری در پی داشته باشد.

بیمه ساختمان

با توجه به مطالبی که در بالا در رابطه با استحکام بنا و اهمیت آن گفته‌شد. مسئله‌ی دیگری که می‌تواند آرامش بیشتری برای شما فراهم کند، مسئله بیمه ساختمان است. حادثه در هر صورت و در هر موقعیتی در کمین است. حوادثی مانند: آتش سوزی، صاعقه و انفجار در هر ساختمانی ممکن است اتفاق بیفتد. ساختمان‌های مستحکم‌تر در برابر این حوادث مقاوم‌تر هستند.

بیمه آتش سوزی

بیمه آتش سوزی زمانی که شما در اثر آتش سوزی، صاعقه و انفجار متضرر شده‌اید و ساختمان یا ملکتان دچار آسیب شده‌است، به کمک شما می‌آید و هزینه‌ها و خسارات ساختمان شما را جبران می‌کند. پس بنابراین اطلاع از این که بیمه آتش سوزی چیست و چه کمکی به شما می‌کند، هزینه اضافی نیست، بلکه سرمایه‌گذاری است که در روز حادثه به شما برگردانده می‌شود.

همچنین اگر در مناطق زلزله خیز زندگی می‌کنید، می‌توانید، یکی از پوشش‌های اضافی بیمه آتش سوزی که پوشش زلزله یا همان بیمه زلزله است را خریداری نمایید.

خرید بیمه آتش سوزی

هزینه بیمه آتش‌سوزی ساختمان با توجه به استحکام ساختمان متفاوت است. این هزینه برای ساختمان‌هایی که خطرپذیری بالاتری دارند، بیشتر است. هر چه استحکام بنا بالاتر باشد، ایمن‌تر است و خطر کمتری آن را تهدید می‌کند؛ در نتیجه حق بیمه کمتری برای آن ساختمان لازم است پرداخت شود.

برای اطلاع از هزینه بیمه ساختمان خود، چه صنعتی و چه غیر صنعتی، با توجه به استحکام ساختمان، می‌توانید از سامانه بیمه دات کام استفاده کنید. بیمه دات کام سامانه بیمه‌ای آنلاین کشور است که اعتبار بالایی دارد و در واقع معتبرترین و جامع‌ترین سامانه بیمه‌ای آنلاین کشور است. با استفاده از این سامانه، علاوه بر استعلام و خرید بیمه آتش سوزی ، می‌توانید شرکت‌های بیمه‌ای مختلف را با هم مقایسه کنید و در نهایت بیمه مورد نظر خود را به آسانی از طریق همین سامانه خریداری کنید و درب منزل تحویل بگیرید.

به طور کلی می‌توان گفت، برای کشور ما که حادثه خیز است، استحکام بنا امری بسیار مهم و ضروری محسوب می‌شود. استحکام ساختمان با توجه به مصالح به کار برده‌شده در ساخت ساز و نحوه ساخت و اجرا مشخص می‌شود و باید به تایید مهندس ناظر برسد. اگر در این باره سوال یا ابهامی دارید، می‌توانید در انتهای همین مطلب برای کارشناسان ما کامنت بگذارید تا مشاورین بیمه دات کام در اسرع وقت پاسخگوی شما باشند.

• + بیمه ساختمان چیست؟
  • بیمه ساختمان پوشش‌هایی را برای حوادثی مانند: آتش سوزی، صاعقه و انفجار ارائه می‌دهد.
• + هزینه بیمه آتش سوزی ساختمان چقدر است؟
  • این هزینه با توجه به استحکام ساختمان متفاوت است. این هزینه برای ساختمان‌هایی که خطرپذیری بالاتری دارند، بیشتر است. هر چه استحکام بنا بالاتر باشد، ایمن‌تر است و خطر کمتری آن را تهدید می‌کند؛ در نتیجه حق بیمه کمتری برای آن ساختمان لازم است پرداخت شود.
• + برگه استحکام بنا چیست؟
  • برای انتقال ملک، تخریب و نوسازی و انجام امور شهرداری به گواهی پایان کار نیاز است. در اینجا شهرداری برگه‌ای با عنوان برگه استحکام بنا برای صدور پایان کار از شما می‌خواهد. این برگه توسط مهندس ناظر داده‌می‌شود. در برگه استحکام بنا، مهندس ناظر تأیید می‌کند که ساختمان را دیده و بر اجرای آن نظارت داشته و استحکام و ایستایی آن را تأیید می‌کند.