نکات، اصول و مشکلات موتور سواری و چک لیست مربوط به تعمیر و نگهداری موتور

• نویسنده مطلب نویسنده بیمه

دغدغه‌های شما به عنوان موتورسوار چیست؟ چقدر درباره نکات رانندگی ایمن آگاه هستید؟ از تعمیر و نگهداری موتور سیکلت چه می‌دانید؟ چقدر درباره انواع گواهینامه‌های موتور مطلع هستید؟ همه این‌ها سوالاتی هستند که شما به عنوان یک موتورسوار باید پاسخ آن را بدانید.

 در این مقاله از مجله بیمه‌دات‌کام تلاش کردیم به صورت جامع، نکات موتورسواری که هر راننده‎ای باید نسبت به آن مسلط باشد را برای شما گردآوری کنیم. همچنین چک لیستی برای تعمیر و نگهداری موتور سیکلت تهیه کرده‌ایم که رعایت نکات آن جلوی مشکلات فنی موتور شما را خواهد گرفت. با ما همراه باشید.

نکاتی برای رانندگی ایمن‌تر با موتور سیکلت

موتورسواری در کنار هیجان خود، ریسک‌هایی دارد که نمی‌توان آن‌‎ها را نادیده گرفت. رعایت این نکات، شما را در موتورسواری ایمن یاری خواهد کرد.

با سرعت مطمئن رانندگی کنید: از سرعت زیاد خودداری کنید و با توجه به شرایط جاده، سرعت خود را تنظیم کنید. در هوای بارانی یا لغزنده، با احتیاط بیشتری رانندگی کنید.

از ترمزها به طور صحیح استفاده کنید: از هر دو ترمز (جلویی و عقب) به طور همزمان استفاده کنید. در مواقع اضطراری، از ترمزگیری ناگهانی خودداری کنید.

در نقاط کور رانندگی نکنید: در نقاط کور خودروهای دیگر رانندگی نکنید، زیرا ممکن است شما را نبینند.

استفاده از کلاه کاسکت: مهم‌ترین وسیله ایمنی، کلاه کاسکت مناسب است که باید حتما آن را بر سر داشته باشید. 

عدم استفاده از گوشی‌: استفاده از گوشی تلفن همراه در رانندگی با هر وسیله نقلیه‌ای ممنوع است. خطر استفاده از گوشی حین رانندگی با موتور به مراتب بیشتر است.

همیشه هوشیار باشید: به اطراف خود توجه کنید و مراقب خطرات احتمالی باشید. رانندگان دیگر، عابران پیاده، چاله‌ها و دست‌اندازها را کاملا زیر نظر بگیرید. از مصرف الکل و مواد مخدر پیش از رانندگی خودداری کنید.

قوانین را دور نزنید: دانستن قوانین رانندگی و رعایت آنها برای حفظ امنیت شما و دیگران ضروری است. در هنگام رانندگی با موتور به علائم راهنمایی و رانندگی توجه کنید و قوانین را دور نزنید.

کاری کنید در شب دیده شوید: پوشیدن لباس‌‎های بازتاب‌دهنده نور و استفاده از نوارهای بازتابی به شما کمک می‌کند تا در هنگام موتورسواری در شب توسط دیگر رانندگان دیده شوید. همچنین نسبت به تمیز و سالم بودن چراغ‌های خود مطمئن شوید.

برای اطلاع از مهم‌‎ترین نکات موتورسواری در شب، مقاله ۱۱ نکته ضروری برای موتور سواری در شب را حتما بخوانید.

 چک لیست نکات مرتبط با تعمیر و نگهداری موتور سیکلت

در صورت بروز نقص فنی در موتور سیکلت، باید از رانندگی با آن خودداری کنید. به طور کلی هر چند وقت یک بار باید سلامت فنی موتور سیکلت خود را بررسی کنید و مطمئن شوید که موتورسیکلت شما در شرایط سالمی قرار دارد. در ادامه چک لیست نکات مرتبط با تعمیر و نگهداری موتور سیکلت را برای شما قرار داده‌ایم:

بررسی سلامت لاستیک‌ها

پیش از هر بار موتورسواری، حتما از سلامت تایرها و رینگ‌­های موتور اطمینان حاصل کنید. مناسب بودن فشار باد لاستیک را می‌توانید با فشار دادن انگشت شست امتحان کنید. مرتب باد لاستیک را چک کنید. در صورتی که باد لاستیک کم باشد، سرعت استهلاک آن بالا می‌‎رود. لاستیک‌هایی که بیش از اندازه باد داشته باشند نیز عمر مفیدشان کم است.

برای بررسی سلامت رینگ‌ها هم باید اطمینان حاصل کنید که خم یا ترکی در لبه‌های رینگ جلو و عقب وجود نداشته باشد.

نکته: هرگاه آج لاستیک به ۱.۵۹ میلی متر رسید، نسبت به تعویض آن اقدام کنید. نگذارید کار به جایی برسد که لاستیک‌ها صاف شوند.

بررسی سلامت انجین

با سرویس مرتب انجین، مصرف سوخت موتور شما به صورت چشمگیری کاهش پیدا می‎کند. تمیز نگه داشتن شمع‎ها و تعویض به موقع آن‌‎ها از موارد مهم مربوط به سلامت انجین است. شمع معیوب باعث پایین آمدن کارایی و قدرت موتور می‌شود. بهتر است برای موتورسیکلت‌های دو زمانه قدیمی به ازای هر ۷۵۰ کیلومتر و برای موتورهای چهار زمانه به ازای هر ۱۵۰۰ کیلومتر، شمع‌‎ها بررسی و در صورت نیاز تعویض شوند.

تعویض مایع رادیاتور

مایع رادیاتور یا همان مایع خنک‌کننده، اجازه داغ شدن بیش از حد پیشرانه در تابستان و یخ زدن آن در زمستان را نمی‌دهد. کاهش مایع رادیاتور در موتورسیکلت و غفلت شما می‌‎تواند ضرر مالی زیادی برای شما به همراه داشته باشد. برای دانستن میزان مایع رادیاتور در موتورسیکلت، بهتر است به کتابچه راهنمای موتورسیکلت خود مراجعه کنید. هرچند در بیشتر موتورها روی مخزن مایع رادیاتور، دو علامت قرار دارد که میزان پر شدن مایع رادیاتور باید بین این دو علامت قرار بگیرد.

نکته: پیش از بررسی میزان مایع رادیاتور موتورسیکلت از خنک بودن موتور اطمینان حاصل کنید.

تعویض فیلتر هوا 

تعویض به موقع فیلتر هوا در محافظت از دیواره‌های سیلندر و رینگ‌‎های پیستون موتورسیکلت شما نقش مهمی دارد. زمان تعویض فیلتر هوا به میزان استفاده شما از موتور و محیطی که در آن موتورسواری می‌‎کنید، بستگی دارد. با این وجود پیشنهاد می‌شود سالی یک بار یا پس از طی کردن مسافت ۱۶۰۰۰ کیلومتر، فیلتر هوای خود را تعویض کنید. در صورتی که گرد و غبار در محیط موتورسواری شما زیاد است، بهتر است تعویض فیلتر هوا سریع‌‎تر اتفاق بیفتد.

 تعویض به موقع روغن موتور

هنگامی که از تعمیر و نگهداری موتور سخن می‌گوییم، باید نسبت به پیشگیری از وقوع خرابی هوشیار باشیم. عدم تعویض روغن در زمان مناسب می‌‎تواند مشکلات زیادی را برای دنده‌‎های موتور به وجود بیاورد. با مراجعه به دفترچه راهنمای موتورسیکلت که از سوی شرکت سازنده ارائه شده است، شما می‌‎توانید از زمان تعویض روغن گیربکس موتورسیکلت و نوع روغن موتور مناسب موتورسیکلت خود مطلع شوید. 

زمان تعویض روغن موتور به میزان استفاده شما از موتور بستگی دارد. با این وجود به طور میانگین بعد از طی کردن ۴۰۰۰ کیلومتر باید روغن موتور تعویض شود. در صورتی که زیاد اهل موتورسواری نیستید، هر سه ماه روغن موتور خود را تعویض کنید.

چک کردن باتری موتور

استارت نخوردن موتور نشانه‌ای از مشکل باتری موتور است. ضعیف شدن باتری موتور نیز می‌‎تواند باعث کم‌نور شدن چراغ‌های موتور و شنیده شدن صدای غیرعادی در موتور هنگام استارت زدن شود. برای جلوگیری از مشکل در باتری موتور، موارد زیر را در نظر بگیرید: 

• نسبت به وجود ترک یا باد کردن باتری موتور خود حساس باشید. 
• هر چند وقت یک بار، اتصالات باتری را از نظر خوردگی بررسی کنید و در صورت نیاز، آن‎ را تمیز کنید.

بررسی سلامت ترمزها

هر گاه صدای جیر جیر هنگام ترمز کردن شنیدید، به سلامت فنی ترمزها شک کنید. شل شدن پدال ترمز، نشت روغن و داغ شدن انجین همگی می‌‎توانند ناشی از مشکل فنی ترمز موتور باشند. برای بررسی سلامت ترمزها، ضخامت دیسک ترمزهای جلو و عقب موتور را بررسی کنید و مطمئن شوید خیلی نازک نشده باشند. 

یکی از مهم‌‎ترین مشکلات موتورسواران تازه‌کار، هماهنگ شدن با ترمز موتور است. شل بودن یا سفت بودن بیش از حد پدال ترمز، می‌‎تواند عامل تصادف با موتورسیکلت باشد. شما می‌‎توانید برای رفع این مشکل، ترمزها را بر اساس نیاز خود رگلاژ کنید.

روغن ترمز موتور خود را به صورت مرتب بررسی کنید. پایین آمدن بیش از حد روغن موتور، می‌تواند باعث مشکل در ترمز کردن شما شود. همچنین در صورت تاب‌خوردگی دیسک‌‎ها، تعویض آن‎ها را جدی بگیرید.

تنظیم کلاچ متناسب با سبک موتورسواری شما

رگلاژ کلاچ همچون رگلاژ ترمز به شما در موتورسواری ایمن کمک می‌کند. همچنین با تنظیم به موقع کلاچ، عمر صفحه کلاچ، گیربکس و پیشرانه موتور سیکلت شما بالا می‌‎رود. در هنگام تنظیم کلاچ مراقب باشید، کلاچ بیش از اندازه سفت نشود. سفت شدن کلاچ، علاوه بر اینکه موجب اصطکاک زیادی در صفحه کلاچ می‌شود، مصرف سوخت شما را نیز بالا می‌برد.

نکته: پیش از رگلاژ کلاچ از خاموش و سرد بودن موتور اطمینان حاصل کنید.

شست‎شوی موتورسیکلت را جدی بگیرید

شاید در نگاه اول عجیب به نظر بیاید اما شست‌وشوی به موقع موتورسیکلت، یکی از نکات مهم در نگهداری موتور سیکلت است. نکات مهم در شست‌وشوی موتور در ادامه آمده است:

• شستن موتور به ویژه در فصل سرما، از خوردگی و ایجاد رسوبات در موتور شما جلوگیری می‌کند. با شستن موتور از وجود مهره‌های فرسوده و پیچ‌های شل‌شده آگاه می‎شوید.
• پیش از شستشو، موتور را خاموش کنید و قسمت‌های برقی در دسترس را بپوشانید. همچنین با پوشاندن منبع اگزوز، اجازه نفوذ آب به آن را ندهید.
• اولین رانندگی پس از شستن موتور با سرعت کم باید انجام شود تا مشکلی در ترمز گرفتن ایجاد نشود.
• موتور را پس از شستشو، زیر نور مستقیم آفتاب قرار ندهید.

اصلی‌ترین مشکلات موتورسواران و راهکارهای آن

بسیاری از موتورسواران با مشکلات و چالش‌‎هایی دست و پنجه نرم می‌‎کنند که در ادامه به برخی از آن‎ها اشاره شده است:

بدون گواهینامه سوار موتور نشوید

از نظر قانونی خرید موتور بدون داشتن گواهینامه امکان‌پذیر است، اما موتورسواری بدون گواهینامه هم خطرناک است هم جریمه سنگینی در قانون برای آن در نظر گرفته شد است. پیش از رانندگی با موتور باید نکات موتورسواری ایمن را در آموزشگاه‌های معتبر موتورسیکلت فرا بگیرید. هر چقدر مهارت شما در موتورسواری بالا برود، سرعت واکنش شما در برابر اتفاقات غیرمنتظره بیشتر می‎‌شود.

بر اساس ماده ۷۲۳ قانون مجازات اسلامی، در صورت رانندگی بدون گواهینامه موتور، فرد خاطی محکوم به حبس تعزیری تا دو ماه یا جزای نقدی و یا هر دو مجازات خواهد شد. در صورت ارتکاب مجدد، ۲ تا ۶ ماه حبس برای فرد متخلف در نظر گرفته شده است. همچنین در صورتی که راننده بدون گواهینامه، تصادفی کند که منجر به صدمه بدنی بشود، دادگاه موظف است راننده متخلف را از ۱ تا ۵ سال از رانندگی محروم کند.

شرایط دریافت گواهینامه موتور سیکلت 

برخلاف تصور بسیاری از مردم، طبق قانون فعلی راهنمایی و رانندگی، امکان دریافت گواهینامه موتور در سن ۱۵ سالگی برای صاحبان موتورهای گازی وجود ندارد. شرایط دریافت گواهینامه موتور سیکلت به شرح زیر است: 

• داشتن ۱۸ سال تمام 
• گواهی سلامت جسمی و روحی از سوی پزشک معتمد نیروی انتظامی
• گذراندن دوره‌های تئوری و عملی در آموزشگاه موتورسیکلت
• قبولی در آزمون‌های مربوطه (آزمون عملی با موتور ۲۰۰ سی سی انجام می‎شود.) 

 نکته: بر اساس برخی شایعات فضای مجازی، راندن موتورهای برقی نیازی به گواهینامه ندارند. در صورتی که طبق قانون، امکان تردد هیچ موتوری از جمله موتور برقی، بدون گواهینامه وجود ندارد.

تردد موتورهای غیرمجاز در سطح شهر

علاقه برخی موتورسواران به داشتن موتور سنگین از دیگر چالش‌های موتورسواران است. موتورهایی که پیشرانه آن‎ها بیش از ۲۵۰ سی سی است، تنها با شرط داشتن مجوزهای خاص امکان خرید و فروش دارند. برای نمونه گاهی پلیس با اخذ مجوز از مراجع قضایی برای برخی ماموریت‌ها از موتور سنگین استفاده می‌‎کند. سرعت بالای این موتورها و احتمال سوء استفاده از آن برای ارتکاب خلاف و فرار از صحنه جرم، اصلی‌ترین دلیل ممنوعیت استفاده از موتورهای سنگین است. ایجاد رعب و وحشت برای شهروندان، افزایش آمار سرقت و آلودگی صوتی از دیگر دلایل ممنوعیت استفاده از موتورهای سنگین است. 

در کنار موتورهای سنگین، تردد موتورهای قولنامه‎ای و بدون پلاک نیز در سطح شهر ممنوع است. باید از خرید و فروش این موتورها که در اصطلاح به آن موتور سوئیچی گفته می‌شود، خودداری کنید. 

توجه داشته باشید پس از نوشتن قولنامه موتور، هرچه سریع‌تر برای سند زدن موتور اقدام کنید. در صورتی که خریدار موتور، مرتکب تخلف و توسط مراجع قانونی توقیف شود، دارنده سند مالکیت باید پاسخگوی مراجع قضایی باشد.

تخلفاتی که منجر به توقیف موتور می‌شوند

طبق ماده ۲۰ قانون رسیدگی به تخلفات رانندگی در صورت ارتکاب برخی تخلفات، موتور فرد متخلف برای بار اول یک هفته و در صورت تکرار یک ماه توقیف می‌شود. علت‌های توقیف موتورسیکلت به شرح زیر هستند:

• عبور از پیاده‌رو
• عبور خلاف جهت
• عبور از خط ویژه
• نداشتن کلاه ایمنی
• حمل بار نامتعارف
• عبور از چراغ قرمز
• تخلفات پلاک اعم از نداشتن پلاک یا مخدوش بودن

در صورتی که موتور شما توقیف شده است و قصد ترخیص موتور خود را دارید، خواندن مقاله شرایط ترخیص موتورسیکلت به شما کمک خواهد کرد.

سرقت موتور؛ از راهکارهای پیشگیری تا یافتن سارق

موتورسواران بیش از دارندگان خودرو دغدغه حفاظت از وسیله نقلیه خود را دارند. متوسط زمانی که یک سارق برای دزدیدن موتورسیکلت نیاز دارد، ۳۰ ثانیه است. مرکز آمار ایران در آخرین گزارشی که در سال ۱۴۰۲ درباره سرقت موتور منتشر کرده است تعداد موتورهای سرقت در فاصله سال‌های ۱۳۹۱ تا ۱۴۰۱ را بالغ بر ۹۰۵ هزار و ۶۲۵ دستگاه اعلام کرده است.
تنها راهکار برای جلوگیری از سرقت موتورسیکلت، ارتقای ایمنی موتورسیکلت است. پارک کردن در جای مناسب در کنار استفاده از قفل فرمان و زنجیر، دزدگیر، ردیاب و… می‌تواند فرایند دزدیده شدن موتور را برای سارق طولانی‌تر کند.

در صورتی که موتورسیکلت شما دزدیده شد، مراحل زیر را پیش بروید:

• مراجعه به کلانتری محدوده سرقت
• ثبت سرقت موتور از طریق سامانه پلیس من
• حضور در پارکینگ‌های نیروی انتظامی

همچنین می‌توانید استعلام موتور سرقتی خود را در سامانه سخا، سامانه نما و اپلیکیشن پلیس من انجام دهید.

بعد از تصادف با موتورسیکلت چه باید کرد؟

در صورت تصادف با موتور، مهم‌‎ترین کار حفظ آرامش شماست. پس از تصادف، موارد زیر را به ترتیب انجام دهید:

• ابتدا با پلیس تماس بگیرید. در صورتی که تصادف، منجر به آسیب‌دیدگی شما شد، حتما با اورژانس تماس بگیرید.
• از صحنه تصادف عکس و فیلم تهیه کنید.
• در صورتی که صحنه تصادف وسط خیابان است، به مکانی امن منتقل شوید.
• مدارک شناسایی همدیگر را بگیرید.

در صورتی که شما به عنوان موتورسوار بدون هیچ‌گونه برخوردی، تعادل خود را از دست داده باشید، با داشتن بیمه شخص ثالث می‌‎توانید نسبت به گرفتن دیه زمین خوردن موتور اقدام کنید. برای اطلاع از قوانین تصادف با موتور خواندن مقاله راهنمای کامل قوانین تصادف با موتور را به شما توصیه می‌‎کنیم.

در صورت تصادف با موتورسیکلت، بیمه شخص ثالث موتور خسارت مالی و جانی اشخاص ثالث را به صورت کامل پرداخت می‌‎کند. همچنین در صورتی که راننده مقصر در این تصادف خسارت جانی ببیند، غرامت او توسط بیمه شخص ثالث پرداخت می‌شود. 

شرکت‌های بیمه با دریافت مبلغ ناچیزی، موتور شما را بیمه می‌‎کنند و شما می‌‎توانید با آسودگی خاطر بیشتری در سطح شهر تردد کنید. در صورتی که هنوز موتور خود را بیمه نکرده‌اید، شما می‌توانید با مراجعه به سایت بیمه‌‏دات‌‎کام و مقایسه حق بیمه شرکت‌های مختلف، اقدام به خرید بیمه موتور سیکلت خود کنید.

• + چه زمانی نیاز به تعویض لاستیک‌های موتور است؟
  • هرگاه آج لاستیک به 1.59 میلی متر رسید، نسبت به تعویض آن اقدام کنید. نگذارید کار به جایی برسد که لاستیک‎‌ها صاف شوند.
• + چه زمانی نیاز به تعویض فیلتر هوای موتور است؟
  • پیشنهاد می‌‎شود سالی یک بار یا پس از طی کردن مسافت 16000 کیلومتر، فیلتر هوای خود را تعویض کنید. در صورتی که گرد و غبار در محیط موتورسواری شما زیاد است، بهتر است تعویض فیلتر هوا سریع‌تر اتفاق بیفتد.
• + آیا صدور گواهینامه برای افراد 15 ساله صحت دارد؟
  • برخلاف تصور بسیاری از مردم، طبق قانون فعلی راهنمایی و رانندگی، امکان دریافت گواهینامه موتور در سن 15 سالگی برای صاحبان موتورهای گازی وجود ندارد.