آیا پرداخت دیه به نرخ روز صورت می‌گیرد؟

در قوانینی مثل قانون بیمه اجباری و قانون مجازات اسلامی دیه بر اساس نرخ روز  تعیین می‌شود. حتی اگر پرداخت دیه به صورت اقساطی باشد باز هم پرداخت دیه به نرخ روز انجام می‌شود. در این مقاله، به پرسش‌ها و دغدغه‌های اساسی افراد پیرامون دریافت خسارات ناشی آسیب‌های جسمانی، اعم از تصادفات رانندگی، حوادث در محیط کار و یا رخدادهایی چون ضرب و جرح و نزاع، پرداخته‌ایم.

چه بازه زمانی بعد از حادثه دیه باید پرداخت شود؟

نرخ دیه در هر سال شمسی متفاوت است و این نرخ هر سال توسط رییس قوه قضاییه اعلام می‌شود. حال فرض کنید که یک حادثه تصادفی در سال گذشته رخ داده است و روند دادگاه به طول انجامیده به همین دلیل دیه تعیین شده در سال آینده از طریق بیمه پرداخت می‌شود. حال با توجه به تفاوت نرخ دیه در هر سال، دیه باید به کدام نرخ پرداخت شود؟ ایا دیه بروز حساب می‌شود یا نرخ دیه در سال وقوع حادثه مهم است؟ همان طور که پیش‌تر نیز گفته شد، درباره پرداخت دیه نرخ دیه در زمان پرداخت مهم است و نه زمانی که حکم دیه صادر شده است.

به عبارت دیگر، معیار پرداخت دیه، نرخ سال پرداخت و به اصطلاح فقهی و حقوقی “یوم الادا” است. بنابراین، اگر مثلا در سال تصادف، نرخ دیه کامل ۹۰۰ میلیون تومان باشد و شخصی در حادثه تصادف فوت کند و بیمه قرار است در سال آینده دیه تصادف را پرداخت کند و این نرخ در سال آینده ۱ میلیارد و ۲۰۰ میلیون تومان باشد، تعهد پرداخت بیمه، مبلغ ۱ میلیارد و ۲۰۰ میلیون تومان است (زمان پرداخت). اگر دیه به نرخ سال‌های قبل پرداخت شود، در واقع بیمه تعهد خود را انجام نداده است و می‌توان برای تفاوت نرخ دیه، علیه بیمه اقدام قانونی کرد.

در صورت عدم پرداخت دیه به نرخ روز توسط بیمه چه باید کرد؟

یکی از مشکلاتی که در بسیاری از پرداخت‌های بیمه وجود دارد و چالش‌هایی را ایجاد می‌کند، پرداخت‌های انتهای سال است. در انتهای سال، به دلیل آنکه شرکت‌ها بعد از ورود به سال جدید موظف به پرداخت با نرخ جدید هستند، سعی می‌کنند تا پرداختی که میزان و درصد دیه آن مشخص شده را انجام دهند تا مبلغ تعهد با ورود به سال جدید افزایش پیدا نکند.

مشکل از جایی شروع می‌شود که بیمه مبلغ را به حساب سپرده دادگستری واریز می‌کنند، در حالی که ممکن است پرونده شما هنوز قطعی نشده باشد و دادگستری نیز تا زمان قطعی شدن حکم مبلغ واریز شده را به شما ندهد. طبق ادعای شرکت بیمه‌، تعهد مالی انجام شده است اما احتمالا دست شما به آن پول نخواهید رسید.

طبق ماده ۳۲ قانون بیمه اجباری مصوب ۱۳۹۵، تعهد شرکت بیمه شخص به پرداخت خسارات ناشی از تصادف فقط در دو حالت پذیرفته است.

• مبلغ دیه به خود زیان‌دیده پرداخت شود.
• اگر زیان‌دیده در زمان معیّن مراجعه نکرده باشد، این مبلغ به صندوق تامین خسارات بدنی تودیع شود و رسید تودیع به مرجع قضایی تحویل داده شود.

تنها در این دو حالت تعهد بیمه‌گر قابل قبول است، بنابراین به هیچ عنوان “پرداخت و سپرده کردن مبلغ در حساب سپرده دادگستری” انجام تعهد بیمه‌گر محسوب نمی‌شود و بیمه موظف است مابقی مبلغ را به میزان نرخ روز در سال جدید پرداخت کند و در صورتی که از پرداخت خودداری نماید، فرد خسارت دیده می‌تواند برای تفاوت نرخ دیه، علیه شرکت بیمه اقدام قانونی کند.

پرداخت دیه قسطی به چه صورت است؟

معمولا برای محاسبه مبلغ  ابتدا باید درصد دیه را مشخص کرد و سپس این درصد را در نرخ دیه سال پرداخت ضرب کرد. به عنوان مثال، اگر میزان دیه تعیین شده از سمت دادگاه نصف دیه کامل مرد باشد و نرخ دیه امسال ۱ میلیارد و ۲۰۰ میلیون تومان باشد، با پرداخت مبلغ ۶۰۰ میلیون به زیان‌دیده شرکت بیمه به تعهد خود عمل کرده است.

سوال و نگرانی عمده این است که دیه اقساطی چگونه پرداخت می‌شود؟ در احکام دادگاه‌ها میزان دیه مشخص و به درصد معین اعلام می‌شود. حال اگر شخص محکوم توانایی پرداخت یکجا را نداشته باشد و تقاضای اعسار از پرداخت دیه را مطرح کند، دادگاه در رای تقسیط، بر اساس میزان دیه، رای را تقسیط می‌کند، مثلاً در رای ذکر می‌شود که ماهیانه باید نیم عشر (یک بیستم معادل ۵ درصد) پرداخت گردد. بنابراین، اجرای احکام در هر ماه بر اساس قیمت دیه در آن سال، مبلغ پرداختی را مشخص می‌کند و با تغییر سال و افزایش نرخ دیه، میزان اقساط نیز افزایش می‌یابد.