محاسبه ساعات کاری: قوانین محاسبه اضافه کاری، مشاغل سخت و شب کاری

• نویسنده مطلب نویسنده بیمه

طبق قوانین کار و رفاه امور اجتماعی، کارمند‌ها و کارگرها باید طبق قرارداد ساعت‌های مشخصی را برای کارفرما کار کنند. محاسبه ساعات کاری بر عهده امور مالی سازمان یا شرکت کارفرما است. افراد در برابر میزان ساعتی که کار می‌کنند، حقوق دریافت خواهند کرد و در برخی از روزها ممکن است که از ساعات کاری، بیشتر فعالیت کرده و مشمول اضافه کاری شوند.

برای محاسبه دقیق میزان حقوق کارمند‌ها باید طبق قوانین وزارت کار محاسبات را انجام داد. در ادامه این متن درباره چگونگی محاسبه اضافه کاری و قوانین ساعت کار توضیحاتی خواهیم داد. با ما همراه باشید.

محاسبه ساعات کاری

ساعت کاری به نوع قرارداد تمام وقت، پاره وقت، کارمزد و … محاسبه خواهد شد.

ساعت کار هفتگی

با توجه به قانون کار و ماده ۵۱، حداکثر ساعات کار در روز باید ۸ ساعت باشد (شنبه تا چهارشنبه برابر با ۸ ساعت و پنجشنبه برابر با ۴ ساعت است.) و با توجه به این تبصره، مجموع ساعات کاری در هفته برای کارگرها ۴۴ ساعت است. فرمول محاسبه ساعت کار هفتگی (همان‌طور که در بالا هم نوشتیم) به این صورت است: تعداد روزهای تعطیل در طول هفته×۷.۳۳

ساعت کار روزانه

ماده ۶۲ قانون کار روزهای جمعه را روز تعطیل اعلام کرده و مزد این روز برای کارگرها محاسبه خواهد شد. ساعت کاری در طول هفته ۴۴ ساعت است و محاسبه ساعات کاری وزارت کار در طول روز به این گونه است:

در هر هفته ۶ روز کاری داریم که با تقسیم بر ۴۴ ساعت کار در هفته به عدد ۷.۳۳ خواهیم رسید، ساعات کاری روزانه ۷ ساعت ۲۰ دقیقه است. ممکن است که این ساعات در برخی از شرکت‌ها و سازمان‌ها کمی ‌بیشتر یا کمتر باشد که در کل باید در طول یک هفته ۴۴ ساعت بیشتر نباشد.

ساعت کار ماهانه

قانون کار و ماده ۶۳ روز‌های جمعه و روز ۱۱ اردیبهشت که روز کارگر است را برای کارمند‌ها و کارگر‌ها تعطیل اعلام کرده است. در این روز‌ها مزد، مزایا و بیمه برای کارگر‌ها محاسبه خواهد شد.

محاسبه ساعات کاری ماهانه وزارت کار برای کارگر‌ها در یک ماه اینگونه است که تعداد روز‌های کاری یک ماه در عدد ۷.۳۳ ضرب خواهد شد و میزان حقوق ماهانه مشخص می‌شود.

فرمول محاسبه ساعت کار ماهیانه (همان‌طور که در بالا هم نوشتیم) به این صورت است: تعداد روزهای تعطیل در طول هفته×۷.۳۳

جدول ساعت کاری ۱۴۰۳

با توجه به اینکه تعداد روز کاری و تعطیلی ماه‌های مختلف با یکدیگر متفاوت هستند، همه‌ی ماه‌ها ساعات کاری یکسانی ندارند. بر اساس این موضوع ساعت کاری کارگران عدد یکسانی نبوده و در هر ماه موظف به حضور در محل کار به میزان متفاوتی هستند. در جدول زیر ساعت کار سال ۱۴۰۳ به ازای هر ماه در کنار روزهای کاری و تعطیل نمایش داده شده است.

برای تعیین ساعت کار هفتگی و ماهانه می‌توانید از فرمول زیر استفاده کنید:

ساعت کار ماهانه: تعداد روزهای غیر تعطیل ماه × ۷.۳۳

ساعت کار هفتگی: تعداد روزهای کاری طول هفته × ۷.۳۳

*منظور از ۷.۳۳ همان ۷ ساعت و ۲۰ دقیقه است(میانگین ساعت کاری روزانه) که برای محاسبات ریاضی از آن استفاده می‌شود.

انواع نوبت کاری در قانون کار به صورت زیر است:

• صبح و عصر
• صبح، عصر و شب
• صبح و شب
• عصر و شب

نحوه محاسبه ساعت کاری در ماه برای هر یک از این‌ها و میزان حق و اضافه کاری متفاوت است. برای ساعات کاری خاص مانند آتش نشان‌ها، از ضریب نوبت کاری استفاده می‎‌شود.

محاسبه ساعات اضافه کاری

در محاسبه ساعات کاری طبق ماده ۵۱ قانون وزارت کار، کارگر ۴۴ ساعتی که در طول هفته در اختیار کارفرما قرا می‌دهد جزو ساعات کاری محسوب می‌شود و اگر بیشتر از این ساعات در مجموعه فعالیت داشته باشد، به عنوان ساعات اضافه کاری محاسبه خواهد شد.

حال اگر کارفرما نیازی به اضافه کاری کارگر داشته باشد، باید با او توافق کند و طبق شرایط ماده ۵۹ قانون وزارت کار و امور رفاه اجتماعی اقدامات لازم را انجام دهد.

به طور کلی دو حالت برای کارگرها رخ می‌دهد:

• کارگر و کارمند‌ها در هفته و بعد از ساعات کاری روزانه خود، تعداد ساعات بیشتری کار می‌کنند.
• کارمند و کارگر‌ها در روزهای تعطیل رسمی ‌در محل کار خود باشند و کار کنند.

در محاسبه ساعات کاری و برابر با قوانینی که ذکر کردیم، اگر کارگری بیشتر از ساعات کار موظفی خود کار کند، مشمول دریافت اضافه کاری خواهد شد. برای انجام اضافه کاری باید توافق کارگر و پرداخت ۴۰ درصد اضافه بر مزد برای هر ساعت کار در نظر گرفته شود.

در بیشتر مجموعه‌ها و شرکت‌ها محاسبه حقوق به صورت ماهانه است و مبلغ اضافه کاری هم در زمان پرداخت حقوق محاسبه و پرداخت خواهد شد، مگر اینکه توافق دیگری با کارفرما انجام شود.

برای کسب اطلاعات بیشتر در مورد قوانین کار به اینجا مراجعه نمایید.

چگونگی محاسبه اضافه کاری سال ۱۴۰۳

در صورتی که کارگر بیش از ساعات کار خود، مشغول به فعالیت و حضور در محل کار باشد، مشمول اضافه کاری خواهد شد. طبق قانون کار برای هر ساعت اضافه کاری ۱۴۰۳، کارفرما باید ۴۰ درصد از مزد هر ساعت کاری را به کارگر پرداخت کند. فرمول محاسبه اضافه کاری ۱۴۰۳ به شرح زیر است.

فرمول محاسبه ساعت اضافه کاری

یکی از عوامل موثر بر محاسبه ساعت اضافه کاری، نرخ ساعت کاری اداره کار است. با توجه به این موضوع، باید نرخ یک ساعت کار کارگر حساب شود و به ازای هر یک از ساعات اضافه کاری، علاوه بر نرخ عادی مزد، ۴۰ درصد از نرخ عادی را هم به عنوان دستمزد پرداخت کرد.

در حقیقت فرمول اضافه کاری، دستمزد یک ساعت کار معمولی ضربدر ۱.۴ است.

( حقوق یک ساعت اضافه کار= حقوق یک ساعت کار عادی * ۱.۴)

اضافه کاری در قانون کار

ساعات کار در طول هفته باید ۴۴ ساعت باشد و در طول روز بیشتر از ۸ ساعت کار انجام نشود، اما اگر کارگر و کارفرما توافق بر اضافه کاری داشتند، باید به شرایط زیر پایند باشند:

• فردی که در حال اضافه کاری است نباید نوجوان باشد.
• اضافه کاری باید به صورت موقت باشد و بیشتر از ۴ ساعت در طول روز نباشد.( در برخی از شرایط اضطراری با توجه به قوانین می‌توان ساعات اضافه کاری را افزایش داد.)
• زمان ساعات اضافه کاری نباید کارگر را مجبور به فعالیت‌های سخت کاری کرد.
• در محاسبه ساعات کاری باید هزینه و مبلغ اضافه کاری هم محاسبه و پرداخت شود.
• برای اضافه کاری کارگر نباید شب کار باشد.
• اگر ساعت کاری کارگر و کارمند، همانند ساعت قانونی باشد، به او اضافه کار تعلق نمی گیرد.
• اگر ساعت کاری کارگر و کارمند، بیشتر یا کمتر از ساعت قانونی باشد، به او اضافه کار تعلق گرفته یا از حقوقش کسر خواهد شد.

آیا ساعات کار بر حقوق و دستمزد کارگران تاثیر دارد؟

هر کارگر و کارمند با توجه به تعداد ساعات کارکرد خود، حقوق و مزایا دریافت خواهد کرد. حداقل میزان دریافتی برای هر کارگر در اول سال و توسط شورای عالی کار و امور اجتماعی مشخص می‌شود. بعد از آن به تصویب هیئت دولت می‌رسد و کارفرماها موظف به انجام آن هستند.

محاسبه ساعات کاری، اضافه کار، مزایا، پاداش و عیدی بر عهده کارفرما است و باید به صورت دقیق انجام شود و به کارگر پرداخت شود.

محاسبه ساعات کاری شغل‌های سخت

برخی از کارها در قانون کار جزو مشاغل سخت محسوب می‌شوند که در ماده ۵۲ قانون به آن رسیدگی شده‌است. قانون کار برای مشاغل عادی ۴۴ ساعت در هفته کارکرد و برای مشاغل سخت، ۳۶ ساعت کارکرد در نظر گرفته‌است. در حقیقت ساعت کاری برای هر روز در مشاغل سخت، ۶ ساعت در روز است.

نکته بسیار مهم در مشاغل سخت، طبق قانون و ماده ۶۱ در شغل‌هایی با سختی کار، نباید اضافه کاری انجام شود. همچنین بر اساس قانون مرخصی وزارت کار، میزان مرخصی برای افرادی که در مشاغل سخت کار می‌کنند، ۵ هفته بوده که در دو نوبت و در پایان هر ۶ ماه سال انجام می‌شود.

حداکثر ساعات اضافه کاری

در محاسبه ساعات کاری و اضافه کاری طبق تبصره ماده ۵۹ قانون کار، سقفی برای ساعات کار اضافی وجود ندارد، فقط توجه داشته باشید که کار بیش از چهل ساعت، باید با عنایت به استثنائات ماده گفته شده، بررسی شود.

آیا صرف غذا و استراحت جزو ساعات کارکرد کارگر است؟

با توجه به ماده ۵۱ قانون کار، ساعات کار در حقیقت مدت زمانی است که کارگر نیرو و زمان خودش را در اختیار کارفرما قرار می‌دهد. بنابراین به طور قانونی، اوقات صرف غذا و استراحت جزو ساعات کار محسوب نمی‌شود. بدیهی است که اگر در کارگاهی زمان استراحت و ناهار جزو ساعات کار ‌باشد، عرف و رویه مذکور کماکان معتبر خواهد بود. همچنین ساعتی که کارمند یا کارگر در رفت و آمد است، جزو ساعات کاری او حساب نمی شود.

نکته: برای ماه مبارک رمضان کارفرما موظف است مدتی از اوقات کار را برای نماز و صرف افطار یا سحری در نظر بگیرد.

یکی از حقوقی که کارفرمایان در مقابل کارگران باید رعایت کنند، بیمه است. هر کارفرما موظف است کارگر خود را بیمه کند. برای اطلاعات بیشتر در این باره می‌توانید مقاله بیمه کارگری را مطالعه نمایید.

وضعیت کارگرانی ۲۴ ساعت کار و ۲۴ ساعت استراحت

سوالی که در محاسبه ساعات کاری به وجود می‌آید این است که وضعیت کارگرانی که ۲۴ ساعت مشغول به کار و ۲۴ ساعت متوالی استراحت می‌کنند از نظر قانون کار چگونه محاسبه می‌شود؟

کارگرانی که طبق توافق انجام شده، ۲۴ ساعت کار و ۲۴ ساعت استراحت دارند، نحوه انجام کار آن‌ها مطابق ماده ۵۳ قانون کار است و با توجه به ماده ۵۸ قانون برای هر ساعت کار در شب ۳۵ درصد اضافه بر مزد در ساعات عادی محاسبه خواهد شد.

همچنین مازاد بر انجام ۴۴ ساعت کار در هفته این افراد، اضافه کار محسوب شده و با رعایت ماده ۵۹ قانون کار محاسبه و پرداخت می‌شود.

در خصوص دیگر شغل ها مانند آتش نشانی که شرایط کاری خاصی دارند، حتماَ باید از یک کارشناس آشنا به مورد در اداره کار بپرسید.

نحوه محاسبه ساعات اضافه کاری و شب کاری

در مورد روزهای تعطیل که در قانون کار و ماده ۶۲ به آن اشاره شده است، هر فردی در یک هفته، یک روز تعطیل دارد و برای افرادی که به صورت ۲۴ کار و ۲۴ استراحت مشغول به فعالیت هستند هم این قانون برقرار است.

تاخیر  ساعت در ورود و تعجیل در خروج کارگر

در مواردی که کارگر برای ورود تاخیر داشته یا در زمان خروج تعجیل کرده باشد، آیا می‌توان از کسر ساعات اضافه کاری استفاده کرد؟ دقت داشته باشید که اضافه کاری ۴۰ درصد از مزد روزانه عادی است و برای کسر کار نمی‌توان با آن تهاتر کرد و هر کدام باید به صورت جداگانه محاسبه شوند.

تاثیر کمک هزینه مسکن، خواربار و بن کارگری

حقوق ماهانه ترکیبی از حقوق پایه، هزینه‌های مسکن، خواربار، حق اولاد و بن کارگری است که جزو مزایای ثابت برای پرداخت هر ماه محسوب می‌شود. با توجه به قانون کار و محاسبه ساعات کاری در ماده ۳۶، محاسبه نرخ اضافه کاری جزو مزد منظور نمی‌شود.

اهمیت اطلاع از ساعات کاری

به طور کلی هر کارگری باید بداند که در برابر کارفرما چه وظایفی دارد و در برابر آن شامل چه حق و حقوقی می‌شود. در این مطلب سعی کردیم که درباره چگونگی فعالیت کارگر‌ها و کارمند‌ها توضیحاتی دهیم تا با نحوه میزان کارکرد و محاسبه ساعات کاری خود آشنا شوند. اگر در این مطلب پاسخ سوالات خود را دریافت نکرده‌اید، در انتهای این متن و در قالب کامنت می‌توانید سوالات خود را با کارشناس‌های بیمه دات کام در میان بگذارید تا در کوتاه‌ترین زمان پاسخ شما داده شود.

• + هر کارگر در طول روز مجاز به چند ساعات اضافه کاری است؟
  • با توجه به قانون وزارت کار کارگر می‌تواند با توافق بین خود و کارفرما، در روز 4 ساعت اضافه کاری داشته باشد. البته که در برخی از موارد اضطرار می‌توان ساعات را بیشتر کرد.
• + کارگر در هفته و در طول روز چند ساعات کاری دارد؟
  • با توجه به قانون کار و ماده 51، حداکثر ساعات کار در روز باید 8 ساعت بوده و مجموع ساعات کاری در هفته برای کارگرها 44 ساعت است.
• + فرمول محاسبه اضافه کاری چیست؟
  • حقوق یک ساعت اضافه کار= حقوق یک ساعت کار عادی * 1.4
• + آیا کارگر موظف به انجام اضافه کاری است؟
  • طبق قانون وزارت کار، انجام اضافه کاری باید با توافق کارگر و کارفرما انجام شود و مشاغل سخت نباید اضافه کاری داشته باشند.