همه چیز در خصوص نسخه الکترونیک؛ از چیستی تا چرایی و چگونگی استفاده

• نویسنده مطلب نویسنده بیمه

از همان ابتدا که بحث نسخه نویسی آنلاین مطرح شد، مردم و حتی برخی از پزشکان از آن استقبال نکردند. هنوز هم بسیاری از پزشکان با نسخه‌نویسی آنلاین آشنایی کاملی ندارند و بسیاری از بیماران برای استفاده از نسخه آنلاین خود سردرگم هستند. از این رو در این مقاله قصد داریم تا همه اطلاعات در خصوص نسخه الکترونیک تامین اجتماعی و دیگر شرکت‌های بیمه پایه را با شما در میان بگذاریم. همچنین مراحل ثبت نسخه الکترونیک توسط پزشکان را آموزش دهیم.

نسخه الکترونیک چیست؟

نسخه الکترونیک چیست؟ می‌توان از نام نسخه الکترونیکی متوجه ماهیت آن شد. در نسخه نویسی عادی یا همان کاغذی، پزشک داروها را روی سربرگ مطب یا درمانگاه یا دفترچه بیمار می‌نوشت. اکنون این روند تغییر کرده است و از ابتدای دی ماه ۱۴۰۰ خبری از نسخه های کاغذی نیست.

پزشکان باید نسخه مورد نیاز بیمار را از طریق نرم‌افزار و بستر اینترنت ثبت کنند. بعد از ثبت، کدی به موبایل بیمار ارسال می‌شود. سپس او با کد یا کد ملی به داروخانه مراجعه می‌کند و متصدی بعد از دریافت کد و بررسی در سیستم، داروها را به مراجعه کننده تحویل می‌دهد. در حقیقت نسخه الکترونیک همانند نسخ فیزیکی است؛ با این تفاوت که عملیات نسخه نویسی از طریق بستر و فضای نت انجام می‌شود. نسخه الکترونیک پزشکان فرآیند تجویز و دریافت دارو را آسان می‌کند.

چرا نسخه نویسی آنلاین شد؟

عده‌ای معتقد هستند که نسخه الکترونیک برای دریافت پول بیشتر است؛ البته اینکه چه استدلالی پشت این حرف قرار دارد، مشخص نیست. به هر حال در کشور ما برای هر تغییری، دیدگاه مثبتی وجود ندارد و باید اجازه دهیم تا زمان بگذرد. نسخه نویسی آنلاین جدا از مشکلاتی که در ابتدای طرح خود داشت؛ اما دلایل محکمی داشت که مسئولان تصمیم به اجرا طرح نسخه الکترونیکی گرفتند. از جمله مهم‌ترین دلایل اجرای نسخه نویسی الکترونیک می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• چاپ دفترچه برای سازمان و دولت بسیار هزینه‌بر بوده است؛
• امکان نظارت دقیق بر عملکرد داروخانه‌ها وجود نداشت؛
• برای چاپ دفترچه، هر روز شاهد مراجعه تعداد افراد زیادی در جامعه بودیم که این مسئله علاوه بر شلوغی کارگزاری‌ها، باعث اتلاف وقت افراد و سازمان‌های بیمه‌گر می‌شد؛
• اشتباهات تایپی یا دست خط بد از جمله دلایلی بودند که باعث می‌شد تا داروخانه، داروها را به اشتباه به بیماران بدهد.
• تداخل دارویی از مهم‌ترین مشکلات بود. از آنجا که تمامی اطلاعات دارویی بیماران در سیستم ثبت شده است، در صورت تداخل بین دو دارو، پزشک داروخانه آن را به بیمار اعلام خواهد کرد.
• پرداخت حق الزحمه پزشکان با سرعت بیشتر انجام خواهد شد (هر چند هنوز مشکلاتی در این خصوص وجود دارد).

از چه زمانی این طرح آغاز شد؟

طرح نسخه الکترونیک از خدمات تامین اجتماعی است که اولین بار در سال ۱۳۹۴ و به صورت آزمایشی در استان یزد و با تعداد ۹ پزشک آغاز شد. البته صحبت در خصوص اجرای چنین طرحی، خیلی سال است که مطرح بوده است. کم کم طرح صدور نسخه نویسی آنلاین در کل کشور گسترش پیدا کرد و استان‌های خراسان رضوی، تهران، اصفهان، گیلان و البرز هم جزو استان‌های تحت پوشش قرار گرفتند؛ اما از سال ۹۷ بود که اجرای طرح به صورت عمومی درآمد و از دی ۱۴۰۰ دیگر نسخ کاغذی مورد قبول قرار نگرفت.

با توجه به چالش‌ها و مشکلاتی که این طرح داشته است؛ اما اکنون توانسته مورد استقبال خوبی قرار بگیرد. البته که چاره‌ای جز استقبال و قبول کردن آن نیست؛ اما هر سال بسیاری از چالش‌ها و مشکلات گذشته آن برطرف شده است. با این حال، هنوز بسیاری از زیرساخت‌های نسخ الکترونیک برای همه استان‌ها اجرایی نشده است؛ اما به طور متوسط در هر استانی ۸۰% این طرح اجرایی شده است.

صدور بیش از ۲۵ میلیون نسخه (تا آخر سال ۹۹) از جمله مهم‌ترین دستاوردهای اجرای نسخ الکترونیک است. در سال ۱۴۰۰، حداقل روزانه ۲۵۰ هزار نسخه الکترونیکی در سامانه بیمه تامین اجتماعی صادر می‌شد. در حال حاضر، با توجه به آمار سازمان نظام پزشکی، بیش از ۷۳% بیمارستان‌ها به این طرح پیوسته‌اند.

استقبال وزارت بهداشت و سازمان سلامت از طرح و سامانه نسخه الکترونیک

در سال ۹۹ و مطابق با بند الف ماده ۷۴ قانون برنامه ششم توسعه، وزارت بهداشت مکلف به عرضه خدمات الکترونیک سلامت شد. همچنین تمامی مراکز درمانی و سازمان‌های مرتبط در این حوزه را مکلف کرد تا از نسخ الکترونیکی استفاده کند. همچنین بر اساس تبصره ۱۷ قانون بودجه سال ۹۹، سازمان‌های بیمه‌گر پایه درمان را مجبور کرده‌اند تا نسخ الکترونیک را بر اساس کد ملی، مشخصات فردی و شماره نظام پزشکی پزشک و دیگر اطلاعات مورد نیاز صادر کنند.

با توجه به اینکه این طرح توانسته تا باعث کاهش هزینه‌های اضافی روی دوش افراد و شرکت‌های بیمه شود، دسترسی به خدمات را هم بسیار راحت کرده است. وزارت بهداشت بعد از اجرای طرح موفق آمیز نسخه الکترونیک تامین اجتماعی، تمامی سازمان‌های مرتبط و پزشکان را موظف کرد تا از این به بعد، تمامی موارد مربوط به صدور نسخه را به صورت الکترونیکی انجام دهند.

چگونه دارو در این طرح تهیه می‌شود؟

با اینکه دیگر هیچ دفترچه بیمه‌ای صادر نمی‌شود؛ هنوز تمامی پزشکان به سیستم آنلاین صدور نسخه مجهز نیستند و از این رو نسخه‌ها روی برگ خود یا مجموعه پزشکی می‌نویسند. تنها چیزی که بیمار نیاز دارد، کد ملی است. بعد از ثبت دارو و چگونگی مصرف آن، بیمار به داروخانه مراجعه می‌کند و بعد از اعلام کد ملی، داروهای خود را تحویل خواهد گرفت. اگر هم پزشک نسخه را روی کاغذ نوشته باشد، فقط کافی است تا کد ملی او روی نسخه نوشته شود. داروخانه بعد از ثبت، داروها را به بیمار تحویل خواهد داد.

مدت اعتبار نسخه الکترونیکی چقدر است؟

رییس اداره پزشکان، دارو و پاراکلینیک سازمان تامین اجتماعی مدت زمان اعتبار این نوع نسخه ها را ۲ ماه اعلام کرده است.

چگونه نسخه الکترونیکی خود را ببینیم؟

برای دریافت نسخه الکترونیکی باید چه کارهایی انجام دهیم؟ پیگیری نسخه با کد ملی چگونه انجام می‌شود؟ نکته مهم در مورد نسخه الکترونیکی این است که شما می‌توانید بدون داشتن پرینت نسخه الکترونیک و یا حتی مشاهده آن به مرکز درمانی مورد نظر مراجعه نمایید. مرکز درمانی با استعلام کد ملی شما در سامانه نسخه الکترونیک تامین اجتماعی می‌تواند کلیه نسخه‌های ثبت شده برای شما را مشاهده و مطابق با آن خدمات درمانی و داروهای مورد نیاز را به شما بدهد.

چگونه پزشکان به این طرح بپیوندند و نسخه بنویسند؟

عضو شدن در این طرح و استفاده از این خدمات برای پزشکان خیلی راحت است؛ آن‌ها فقط به یک سیستم و قابلیت اتصال به اینترنت نیاز دارند. بعد کافی است تا در سامانه نسخه الکترونیک ثبت نام و بعد از طریق اپلیکیشن های مخصوص (بعضی شرکت‌ها عرضه می‌کنند) یا سامانه اصلی اقدام به صدور نسخه کنند.

یکی از مهم‌ترین مزایای این طرح برای پزشکان، دسترسی به سوابق دارویی بیمار است تا بدانند که نسخه اصلی مشکلی برای بیمارشان به وجود نمی‌آورد.

پزشکان برای استفاده از سامانه نسخه الکترونیک سازمان تامین اجتماعی لازم است تا به سایت سامانه نسخه الکترونیک مراجعه کنند. نکته اصلی این است که پزشکان حتماً نباید با سازمان تامین اجتماعی قرارداد داشته باشند. فقط لازم است تا برای صدور نسخه ثبت نام کنند.

مراحل ثبت نسخه الکترونیک توسط پزشکان

پزشکان برای ثبت نام لازم است تا مراحل زیر را طی کنند:

• در ابتدا نیاز است پزشکان وارد سایت سامانه نسخه الکترونیک شوند و مطابق شکل زیر، گزینه «ثبت نام پزشکان» را انتخاب کنند.

• در این بخش، پزشکان باید اطلاعات هویتی خود را به همراه شماره تماس وارد و سپس گزینه «مرحله بعد» را انتخاب کنند.

• پس از استعلام مشخصات از سوی سازمان نظام پزشکی، پزشک وارد صفحه اختصاصی خودش خواهد شد. در این صفحه پزشک برای نوشتن نسخه به صورت آنلاین کافیست تا روی گزینه «ثبت نسخه» در منوی سمت راست کلیک کند. پس از آن نیاز است تا کد ملی بیمار را وارد و روی دکمه «دریافت اطلاعات بیمار» کلیک کند. پس از کلیک، تحت پوشش بودن یا نبودن بیمار مشخص می‌شود. در صورتی که بیمار تحت پوشش بیمه نبود، پزشک می‌تواند به صورت آزاد، نسخه او را ثبت کند.

نکته: پزشک می‌تواند با کلیک روی گزینه سوابق بیمار، به تمامی اطلاعات دارویی او دسترسی داشته باشد. به این نکته توجه داشته باشید که وارد کردن شماره تلفن بیمار برای ارسال پیامک به او الزامی است. البته این شماره ثبت شده و در دفعات بعدی نیازی به وارد کردن آن نیست. اگر حساسیت دارویی هم وجود داشته باشد، برای پزشک نشان داده خواهد شد.

برای ثبت نسخه الکترونیکی در ابتدا باید نوع آن تعیین شود که شامل موارد زیر است:

نسخه ویزیت

استفاده از این نوع برای موقعی است که فقط نیاز است تا پزشک نسخه ویزیت خود را ثبت کند.

نسخه دارو

این برای موقعی است که پزشک نیاز داشته باشد تا دارویی را هم برای بیمار تجویز کند. در بخش نام دارو، داروهای مورد نیاز را تعیین می‌کند. با کلیک روی ستاره روبرو، بیشترین داروهای تجویزی برای او نشان داده خواهند شد.

بعد از انتخاب نام دارو، پزشک می‌تواند تعداد یا همان دوز مصرف و چگونگی مصرف را تعیین کند. البته به صورت پیشفرض، تعداد و نحوه تعیین شده‌اند و فقط کافی است تا پزشک با چند کلیک، آن‌ها را تغییر دهد.

نسخه خدمات

در این نسخ، خدماتی که از سمت پزشک برای بیمار ضروری است، انتخاب و در نهایت ثبت می‌شود.

نسخه پاراکلینیک

این خدمات شامل آزمایشگاه، رادیولوژی، ام آر آی، سی تی اسکن، سونوگرافی، فیزیوتراپی و دیگر موارد خدمات پاراکلینیکی است.

لیست نسخ

در این لیست، تمامی نسخه‌ها و دستوراتی که پزشک تهیه کرده است، قابل مشاهده است.

پزشکان غیرطرف قرارداد

برای پزشکانی که غیرطرف قرارداد با بیمه هستند، فقط نیاز است تا کد ملی بیمار را روی سربرگ نسخه‌ای خود بنویسند. بعد بیمار با مراجعه به داروخانه و تحویل آن، می‌تواند دارو را با بیمه تحویل بگیرد.

ثبت نام منشی برای ثبت نسخه الکترونیک

منشی برای ثبت پذیرش در سامانه همانند پزشکان می‌تواند از سامانه استفاده کند. البته برای این کار نیاز است تا در ابتدا حساب کاربری برای خود ایجاد کند و بعد پزشک، او را در سامانه خود تعریف و بعد مشخص کند. پزشک با ورود به بخش «مدیریت سیستم»، منشی را در سیستم ثبت نام می‌کند.

بعد از اینکه حساب کاربری منشی توسط پزشک تائید شد، او می‌تواند با ورود به بخش «پذیرش»، پزشک مورد نظر را انتخاب کند. تقریباً تمامی مراحل همانند بالا است؛ اینکه در ابتدا باید کد ملی بیمار ثبت و تحت پوشش قرار داشتن او استعلام گرفته شود.

چالش‌ها و مشکلات نسخه الکترونیک

همانطور که در ابتدای این مقاله هم برای شما نوشتیم، اجرای این طرح هم مانند بقیه با مشکلاتی همراه بود. البته بعضی از مشکلات و چالش‌ها تاکنون برطرف شده است؛ اما بعضی موارد به راحتی قابل برطرف شدن نیستند و نیاز به زمان و مدیریت صحیح‌تر دارند. مهم‌ترین چالش‌ها و مشکلات فعلی نسخ الکترونیک شامل موارد زیر است:

• کندی و قطعی سامانه که باعث شده است تا بیماران نتوانند نسخه خود را دریافت کنند. البته در مواردی که پزشک به صورت الکترونیکی نسخه را صادر کرده و سیستم داروخانه قطع بوده است، بیمار چاره‌ای جز مراجعه به داروخانه دیگر نداشته است. در حقیقت باید گفت که از مهم‌ترین دلایل این اتفاق، نبود زیرساخت لازم است. متأسفانه قبل از اجرا باید زیرساخت‌ها آماده می‌شد؛ اما به هر حال شاهد تغییرات برای بهینه‌تر کردن این زیرساخت‌ها هستیم.

• حفظ اطلاعات بیمار یکی از دغدغه‌های افراد در این حوزه بوده است. اینکه فردی از جمله پزشک داروخانه یا کارمندان آنجا از اطلاعات بیمار برای هدفی خاص سوءاستفاده نکنند. در این خصوص تدابیری اندیشه شده است و مشکلی از این بابت وجود ندارد؛ اما به هر حال به روزرسانی‌هایی در این حوزه انجام می‌شود.

چندین نکته در خصوص نسخ الکترونیکی

مراکز درمانی، پزشکان و بیماران باید در هنگام استفاده از سیستم نسخ الکترونیکی شرایط زیر را در نظر بگیرند:

• نسخ الکترونیکی زمانی ارزش قانونی دارد که امضای الکترونیکی پزشک را داشته باشد.
• فقط پزشک دارای مجوز و نظام پزشکی و همچنین مجوز امضای الکترونیک و در صورت ثبت نام در سایت سازمان امکان صدور نسخ الکترونیکی را دارد. همچنین بعد از اخذ نماد الکترونیک است که پزشک می‌تواند تعرفه ویزیت الکترونیک را دریافت کند.
• پزشکان برای صدور نسخ الکترونیکی نیازی به عقد قرارداد با سازمان ندارند.
• نماد الکترونیک در نظام پزشکی ترکیبی از مجوز سامانه، مجوز طبابت و کارت هوشمند امضای الکترونیک است.
• پزشکان در صورت داشتن نماد الکترونیک مخصوص می‌توانند از هر نرم‌افزار مشابه تعریف شده در سامانه مجاز برای صدور نسخ استفاده کنند.
• در صورت قطع اینترنت یا برق، باید صدور نسخ به صورت دستی انجام و در اولین فرصت در سامانه ثبت شود.
• برای ویرایش نسخه نیاز به مهر و تائید مجدد است.
• دسترسی به نسخه‌های قبلی بر اساس قابلیت نرم‌افزار تعیین خواهد شد.
• در صورتی که پزشکی با مشکلات فنی از جمله گم کردن امضای الکترونیک مواجه شد، در همان سایت و از طریق میز کاری می‌تواند مشکلات خود را حل کند. در غیر این صورت باید با واحد فنی سازمان تماس بگیرد.
• اگر کد ملی بیمار توسط سایت شناسایی نشد (در صورت درست وارد شدن کد ملی)، بیمار خود باید با مراجعه به سازمان، این مشکل را برطرف کند.
• پزشک می‌تواند در قسمت تاریخچه ارائه، به داروهای تحویل داده به او توسط داروخانه دسترسی داشته باشد.
• در خصوص اینکه پزشک از طریق سیستم به نسخه های قبلی دسترسی دارد یا خیر، اطلاعات دقیقی نداریم؛ اما حداقل به داروهای تجویزی خود در سامانه مخصوصش دسترسی دارد.

نسخه الکترونیک هنوز اول راه خود است و مسلماً با چالش و مشکلاتی روبرو خواهد بود؛ اما کم کم این چالش‌ها و مشکلات در حال برطرف شدن است. هرچند زمان می‌برد. به هر حال هنوز مشکلات مربوط به افزایش نرخ داروها پابرجا است. از این افراد می‌توانند با خرید بیمه تکمیلی درمان هزینه‌های دارویی و درمانی خود را بسیار کاهش دهند یا حتی صفر کنند. در این مطلب سعی کرده‌ایم تا اطلاعات کاملی در خصوص نسخ الکترونیک را بنویسیم؛ اما واقعاً بعضی مشکلات هستند که برای برطرف کردن آن‌ها حتماً باید به سازمان مربوط مراجعه کرد. اگر سؤال یا نکته‌ای در خصوص نسخ الکترونیکی تامین اجتماعی داشتید تا حد ممکن به آن‌ها پاسخ خواهیم داد.

• + نسخه الکترونیک چیست؟
  • در حقیقت نسخه الکترونیک همانند نسخه فیزیکی است؛ با این تفاوت که عملیات نسخه نویسی از طریق بستر آنلاین انجام می‌شود.
• + چرا نسخه نویسی آنلاین شد؟
  • برای کاهش هزینه‌های چاپ دفترچه، برطرف مشکلات گم شدن دفترچه و تمدید اعتبار آن.
• + چگونه دارو را در طرح نسخه الکترونیک تهیه می‌کنند؟
  • بعد از ثبت دارو و چگونگی مصرف آن، بیمار به داروخانه مراجعه می‌کند و بعد از اعلام کد ملی، داروهای خود را تحویل خواهد گرفت. اگر هم پزشک دارو را روی برگ نسخه نوشته باشد کافی است کد ملی بیمار روی آن درج شود.
• + مدت اعتبار نسخه الکترونیکی سونوگرافی چقدر است؟ اعتبار نسخه آزمایش خون چطور؟
  • رییس اداره پزشکان، دارو و پاراکلینیک سازمان تامین اجتماعی مدت زمان اعتبار انواع نسخه‌های الکترونیک را 2 ماه اعلام کرده است.
• + آیا پزشکانی که نسخه‌نویسی آنلاین انجام می‌دهند، لازم است با تامین اجتماعی قرارداد داشته باشند؟
  • خیر، فقط لازم است تا برای صدور نسخه ثبت نام کنند.