آشنایی با ضوابط چاله آسانسور؛ اجزای تشکیل دهنده چاه آسانسور

• نویسنده مطلب نویسنده بیمه

این روزها ساختمان‌های کم طبقه در کلان‌شهرها کمتر مشاهده می‌شود و جای آن‌ها را برج‌ها و ساختمان‌های بلند گرفته‌اند. با این شرایط، وجود آسانسور برای ساختمان‌های بلند یک الزام است. آسانسورها بر حسب تعداد طبقات، ظرفیت و … دارای تحمل وزن متفاوتی هستند و برای طراحی ابعاد آن‌ها، باید فاکتورهای مختلفی را در نظر گرفت. یکی از بخش‌های مهم برای نصب آسانسور در یک ساختمان، چاله آسانسور است؛ رعایت و در نظر گرفتن ضوابط چاله آسانسور و استاندارهای مربوط به نصب آن الزامی و حیاتی است. در این مقاله از سری مقالات ساختمانی مجله بیمه دات کام، قصد داریم شما را با ضوابط چاه آسانسور بیشتر آشنا کنیم. پیشنهاد می‌کنیم در ادامه مطلب ما را همراهی بفرمایید.

آسانسور و اجزای آن

آسانسور یا بالابر یک سیستم مکانیکی، برای جابه‌جایی تعداد مشخصی از افراد با تحمل وزن مشخصی است. این سیستم در درون فضایی به نام چاه آسانسور در ساختمان قرار می‌گیرد. آسانسور از اجزای مختلفی تشکیل شده‌است.

موتورخانه

انرژی‌بخش و نیرو محرکه آسانسور. این بخش، تابلو کنترل آسانسور و باقی قسمت‌های کنترلی را در خودش جای می‌دهد.

کابین آسانسور

اتاقک یا فضایی است که مسافرین در آن قرار می‌گیرند و دارای کف، سقف، دیوارها و درب اتومات یا مکانیکی است. (آموزش باز کردن درب آسانسور را در این مقاله بخوانید.)

شاسی آسانسور

پروفیل‌هایی است که در چهار طرف چاه آسانسور قرار می‌گیرند و اسکلت چاه آسانسور را مشخص می‌سازند. این بخش محل نصب ریل‌ها و باقی متعلقات است. نگه‌دارنده ریل، رابطی است که ریل‌ها را به سازه و دیواره چاه آسانسور متصل می‌کند. برای اتصال نگه‌دارنده، بست‌های ویژه و پیچ و مهره به کار می‌رود.

چاله یا چاه آسانسور

وزنه تعادل

این وزنه یا وزنه‌ها برای حفظ تعادل آسانسور قرار داده می‌شوند. وزنه تعادل وقتی که موتور آسانسور توسط کابل‌ها، کابین را به بالا می‌کشد، برای حفظ تعادل، به پایین حرکت می‌کند.

ریل‌های راهنما

قطعات فلزی با مقطع تی یا ال شکل که برای هدایت کابین به کار می‌روند. این ریل‌ها در واقع راهنمایی هستند برای اینکه آسانسور مسیر کاملاً قائمی را همیشه بپیماید.

سیستم ترمز ایمنی یا پاراشوت

این بخش برای مواقع اضطراری است که وقتی آسانسور با سرعتی غیرعادی حرکت کرد، فعال شده و کابین را متوقف کند. سیستم ایمنی ترمز  معمولاً در بخش زیرین یا بالای چهارچوب کابین و وزنه تعادل قرار داده‌می‌شود.

کنترل‌کننده مکانیکی سرعت یا گاورنر

این بخش توسط سیم بکسل یا زنجیر به سیستم ایمنی ترمز متصل می‌شود و وقتی که آسانسور سرعتی بیش از حد دارد، ضمن دستور قطع برق آسانسور، سیستم ترمز ایمنی را هم فعال می‌کند.

ضربه‌گیر یا بافر

ضربه‌گیر یک وسیله‌ی ارتجاعی است که از برخورد خارج از کنترل و ناگهانی کابین آسانسور یا وزنه تعادل به کف چاله جلوگیری می‌کند. حواستان باشد که ضربه‌گیر برای متوقف‌کردن آسانسور در موقع سقوط طراحی نشده؛ برای کاهش اثرات سقوط باید حتماً سیستم ترمز ایمنی فعال باشد.

منظور از چاله آسانسور چیست؟

در بخش قبل به این مورد اشاره کردیم که تمامی بخش‌های مختلف یک آسانسور در درون قسمتی به نام چاه آسانسور در ساختمان قرار می‌گیرند. اما منظور از چاه آسانسور چیست و چاله آسانسور به کدام بخش اشاره دارد؟ چاه آسانسور به فضایی گفته می‌شود که مانند یک تونل عمودی است و از پی تا سقف آخرین طبقه ساختمان و اتاقکی که در بالای ساختمان و در حکم موتورخانه آسانسور است، کشیده شده. کابین، شاسی و سایر بخش‌های مختلف آسانسور در داخل همین تونل قرار می‌گیرند. چاه آسانسور با دیوارهای داخلی طبقات و درب‌ها محصور می‌شود.

برای نصب یک آسانسور باید استاندارها و ضوابط مربوط به آن رعایت و به درستی اجرایی شود. یکی از ضوابط چاه آسانسور این است که باید کاملاً عمود و شاقول‌شده باشد، خمیدگی و تابیدگی نداشته باشد و هیچ‌گونه تجهیزات غیر آسانسوری هم در این فضا نباید نصب یا عبور داده‌شود. طول، عرض و ارتفاع آسانسور هم بر اساس نوع آسانسور و معماری باید به درستی محاسبه و معین شود.

چاله آسانسور به قسمت پایینی چاه آسانسور که در پی ساختمان قرار می‌گیرد، اشاره می‌کند. این بخش برای تعمیر آسانسور، قراردادن ضربه‌گیر و … در نظر گرفته‌می‌شود.

ضوابط چاله آسانسور

برای نصب آسانسور، ابتدا باید فضای آسانسور در ساختمان در نظر گرفته شود. در نظر گرفتن فضای مربوط به چاله آسانسور ابتدایی‌ترین مرحله نصب آسانسور است. همچنین در نظر گرفتن فضای مناسب برای چاله آسانسور یکی از موارد مهم در تأمین ایمنی آسانسور است.

جای آسانسور در ساختمان را باید به گونه‌ای انتخاب کرد که کمترین چالش و خرابی را داشته باشد. آسانسورهای هیدرولیکی را می توان در مناطقی مانند روی نما، راه پله و …  اجرا کرد. درمورد مکان اصلی آسانسور هیدرولیکی چالش بسیار کم است چرا که به علت عدم نیاز به چاه و اتاقک دیگر دغدغه ای مانند طول و عرض چاله سرویس وجود ندارد.

در ادامه ضوابط مربوط به ابعاد، آب‌بندی و حفر چاله آسانسور را شرح می‌دهیم.

ضوابط چاله آسانسور: تعیین تعداد آسانسور

پیش از این‌که ابعاد آسانسور مشخص شود، باید تعداد آسانسور مورد نیاز با توجه به تعداد طبقات و ظرفیت تعیین شود. تعداد آسانسور مورد نیاز یک ساختمان با توجه به حجم تردد افراد در ساختمان تعیین می‌شود. در این مورد باید ضوابط مربوط به مبحث 15 مقررات ملی ساختمان در نظر گرفته‌شوند.

طبق بند 15-2-1-2، ساختمان‌هایی که مسیر عمودی آن‌ها بیش از 7 متر از کف ورودی اصلی باشد، حتماً نیاز به آسانسور دارند. بر اساس بند 1-2-1-3، ساختمان‌های 8 طبقه با طول مسیر حرکت 28 متر و بیشتر از کف ورودی اصلی، باید حداقل دو آسانسور داشته باشند؛ حتی اگر طبق محاسبات به این نتیجه برسیم که یک دستگاه آسانسور کفایت می‌کند. در ساختمان‌هایی که از ورودی اصلی، مسیر حرکت عمودی بیش از 21 متر باشد، طبق بند 15-2-1-4 قانون ساختمان، باید حداقل یک دستگاه آسانسوری که مناسب حمل بیمار با برانکارد باشد، در نظر گرفته‌شود. همچنین، در ساختمان‌هایی که چند آسانسور دارند، حتماً باید یکی از آسانسورها قابلیت حمل ویلچر را داشته باشد (بند 1-2-1-5).

ضوابط چاله آسانسور: ابعاد چاله آسانسور

ابعادی که برای چاه آسانسور در نظر گرفته‌می‌شود، حدوداً 20 سانتیمتر از هر طرف، بیشتر از ابعاد کابین آسانسور است. برای چاله آسانسور هم 10 سانتی متر به ابعاد چاه اضافه می‌کنند تا فضای کافی برای نصابان در رابطه با اجرای آرماتورهای جانبی چاله یا چاهک آسانسور در نظر گرفته شد‌ه‌باشد.

– درنهایت ابعاد چاله یا چاهک آسانسور باید تقریباً به اندازه همان ابعاد چاه آسانسور باشد.

– حداقل عرض کابین آسانسور در ساختمان‌های عمومی، 110 سانتی متر و حداقل عمق 140 سانتی متر باید باشد.

– برای آسانسور ویلچربر، حداقل ابعاد کابین 140*110 سانتی متر باید باشد. عرض بازشو در کابین باید حداقل 80 سانتی متر باشد و آسانسور باید مجهز به سیستم تراز طبقه مجدد و دکمه باز ماندن در کابین برای مدت طولانی‌تر از زمان عادی بسته‌شدن باشد.

– برای آسانسور برانکاردبر، حداقل ابعاد کابین باید ۲۱۰*۱۱۰ سانتی‌متر باشد. عرض بازشو در کابین باید حداقل ۹۰ سانتی متر و آسانسور مجهز به سیستم تراز طبقه مجدد و دکمه باز شدن در کابین برای مدت طولانی‌تر از زمان بسته‌شدن عادی در باشد. به دلیل حساس بودن این نوع از آسانسور، ضوابط آسانسور برانکارد بر را باید برای ابعاد کابین کامل رعایت کرد. آیین نامه آسانسور برانکارد بر را می توانید بصورت pdf از اینجا دانلود کنید.

*برای آسانسور 5 نفره، بهترین عمق 160 سانتی‌متر می‌باشد. در این صورت علاوه بر در نظر گرفتن خطاهای انسانی، حس خفگی و کوچک بودن به مسافران ندهد. برای ظرفیت‌های بالاتر بهتر است به ازای هر نفر، 10 سانتی‌متر به این مقدار اضافه شود.

ضوابط چاله آسانسور: آب‌بندی چاله

آب‌بندی چاله آسانسور به خصوص در مناطقی با سطح آب زیرزمینی بالا، بسیار مهم است. چون در این مناطق به علت قرار گرفتن چاله در سطح‌های پایین زمین و فشار منفی، احتمال نفوذ آب به دیواره‌های چاله آسانسور بیشتر و آب‌بندی مشکل‌تر است. برای آب‌بندی چاله آسانسور می‌توان چاله آسانسور را ایزوگام و یا از مواد نفوذگر برای پر کردن خلل و فرج‌های بتن استفاده کرد.

علت جمع شدن آب در چاله آسانسور

به صورت کلی به دلایل گوناگون در چاله آسانسور جمع می‌شود و از این پدیده غیرقابل انکار و پیش‌بینی است. آب به علل مختلف از حفاظ چاله آسانسورعبور می‌کند. به همین علت باید طول مسیر حرکت آسانسور و ارتفاع چاله آسانسور را به دقت بررسی کرد.

هرچند با رعایت کامل ضوابط آسانسور امکان ورود آب به چاله کم است اما برخی به دقتی در مورد عمق چاله آسانسور و شرایط مختلف این اتفاق را شدنی می کند. دیوار اطراف آسانسور نیز در این زمینه بسیار تاثیر گذار باشد.

ضوابط چاله آسانسور: مراحل حفر و ایجاد چاله آسانسور

حفر چاله آسانسور مراحل مختلفی دارد که در هر مرحله باید الزامات مربوط به آن اجرایی شود:

• آماده‌سازی کف چاله آسانسور:طبق ضوابط آسانسور مقررات ملی و با توجه به ابعاد آسانسور، بتن ریزی چاله آسانسور یکی از مهم ترین کارهایی که در آماده سازی چاله انجام می‌شود. برای آماده‌سازی کف چاله، باید ارتفاع اولین توقف آسانسور، قبل از بتن‌ریزی کف چاله، ۱۹۰ سانتی‌متر باشد. در موقع بتن‌ریزی کف، با توجه به نقشه سکوهای ضربه‌گیر و وزنه تعادل، یک فضای ۱۰ سانتی‌متری و یک فضای ۳۰ سانتی‌متری باید برای آرماتوربندی و بتن‌ریزی کف در نظر گرفته‌شود و باید ارتفاع یا عمق چاهک در نهایت حداقل ۱۵۰ سانتی‌متر باشد. در زمان استفاده از بتن، می‌بایست اطلاعات فنی آسانسور را به دقت چک کرد.

استفاده از چاه مشترک آسانسور

در شرایطی که آسانسورها در تعداد 3 یا کمتر از آن هستند، می‌توان همه آنها را در یک چاه قرار داد؛ اما در صورتی که تعداد آسانسورها 4 باشد می توان برای هرکدام دو چاه مجزا در نظر گرفت. همچنین اگر تعداد آسانسورها بیش از عدد 4 باشد، می توان برای آن ها از چاه مشترک آسانسور استفاده نمود.

آیا استفاده از کفشور چاه آسانسور توصیه می شود؟

خیر، با توجه به اینکه با توجه به ابعاد چاله اسانسور و عمق چاله آسانسور، هیچ رطوبتی امکان ورود به چاهک آسانسور را ندارد نیازی به استفاده از کفشور چاه آسانسور نمی‌باشد. در این مورد بهتر است سخت گیری بیش از حد انجام نشود. هم‌چنین با توجه پوشش دیوار چاه آسانسور که بوسیله سیمان و سیمان سفید بصورت کامل پوشیده می‌شود احتمال نیاز به چیزی مانند کفشور 0 است.

• دیوارکشی اطراف چاهک: این مرحله در صورتی‌که آهن‌کشی انجام نشده‌باشد، صورت می‌گیرد. سه طرف چاهک یا چاله آسانسور، یعنی رو به رو، چپ و راست باید از کف تمام شده اولین توقف تا اتاقک موتورخانه بر روی بام، دیوارکشی شود. این دیوارکشی با روش‌های ورق‌کشی، رابیتس‌بندی و یا آجرکشی می‌تواند، پیاده‌سازی شود. دیوار از طرف داخلی چاله با سیمان، خاک و گچ باید اندود شود.
• بتن‌ریزی سقف چاهک: پس از این‌که عملیات نصب درب‌ها و ریل انجام شد و تأییدیه از سمت فروشنده آسانسور با توجه به مشخصات فنی محل نصب ریل‌ها، قالب‌گذاری آرماتوربندی و بتن‌ریزی دریافت شد، بتن‌ریزی سقف چاهک انجام می‌شود. زمان لازم برای استحکام بتن حدوداً ۱۵ روز است. آرماتوربندی چاله آسانسور پیس از انجام بتن ریزی می‌بایست بررسی گردد. نیروی وارد شده به سقف بتنی چاله آسانسور دینامیکی به شرح زیر است:

• آسانسور 4 نفره، حدود 3000 کیلوگرم
• آسانسور6 نفره، حدود 3200 کیلوگرم
• آسانسور 8 نفره، حدود 3850 کیلوگرم
• آسانسور 15 نفره، حدود 6200 کیلوگرم

استاندارد چاله آسانسور

استاندارد چاله آسانسور به تعداد فرضی بستگی دارد که برای آسانسور در نظر گرفته شده است. با توجه به این استاندارد و ابعاد چاله آسانسور مقررات ملی ساختمان ( ابعاد چاه آسانسور)، کف چاهک باید تراز و هموار باشد. البته در شرایطی که ضربه گیر های آسانسور وجود دارد، نیازی نیست که تراز بودن چاله رعایت شود.

نحوه اجرای چاله آسانسور

در زمان اجرای چاه آسانسور که یکی از قسمت های مهم آسانسور است، بهتر است که 10 سانتی متر بتن مگر و 30 سانتی متر بتن ریزی انجام گردد. همانطور که گفته شد ارتفاع باقیمانده کف چاه آسانسور بعد از اتمام بتن ریزی چیزی حدود 160 سانت باشد. با توجه به عمق چاله آسانسور در فونداسیون (فونداسیون چاله آسانسور) و ضوابط اسانسور بر ازای هر 10 نفر باید 10 سانت به عمق در نر گرفته شود. هم چنین با توجه کوچکترین آسانسور برای 4 نفر می‌بایست حداقل ابعاد چاله (حداقل ارتفاع چاله آسانسور) و عمق آنرا 140 سانت در نظر گرفت. درمورد حداقل ارتفاع چاله اسانسور ساختمان مسکونی این موضوع صدق می‌کند. در زمان اجرای آسانسور در انواع ساختمان با هر کاربری باید اندازه چاله آسانسور را به دقت رعایت کرد.

بیمه ساختمان و بیمه آتش سوزی

یکی از مواردی که در ساختمان‌سازی و درکل ساختمان، بسیار حائز اهمیت است و شاید افراد زیادی نباشند که از آن آگاهی داشته باشند، مسئله بیمه ساختمان است. همان‌طور که می‌دانید، بیمه آتش سوزی از بیمه‌های مربوط به ساختمان است که ساختمان شما را، اعم از صنعتی و غیر صنعتی، در برابر حوادثی مانند آتش سوزی، صاعقه و انفجار بیمه می‌کند. این بیمه علاوه بر حوادث ذکر شده، پوشش‌های دیگری مانند: بیمه زلزله، پوشش سیل، طوفان، آتشفشان، سقوط هواپیما و برخورد اجسام خارجی به ساختمان و … دیگر حوادث را نیز شامل می‌شود که این پوشش‌های اضافی، جزء پوشش‌های اختیاری هستند و افراد می‌توانند بر حسب تمایل، این پوشش‌ها را نیز به بیمه‌نامه خود اضافه کنند.

باید بدانید، همان‌طور که بیمه درمان و شخص ثالث و … هزینه کردن مال نیست، در مورد بیمه آتش‌سوزی هم این امر صادق است. شما با پرداخت مبلغ ناچیزی، ساختمان خود را بیمه می‌کنید و در واقع سرمایه‌گذاری انجام می دهید؛ در وقت حادثه از سرمایه اندوخته شده خود بهره می‌برید و نیازی به نگرانی از بابت جبران خسارات مالی در زمان حادثه ندارید.

بیمه آسانسور

یکی دیگر از بیمه‌هایی که در ساختمان‌هایی که مجهز به آسانسور هستند بسیار مفید و کارساز است، بیمه مسئولیت آسانسور یا بیمه آسانسور است. اگر در ساختمانی، حادثه‌ای برای افرادی که از آسانسور استفاده می‌کنند به وقوع بپیوندد، آنگاه مدیر ساختمان، مالک ساختمان و شرکت سرویس و نگهداری آسانسور مقصر شناخته می‌شوند و باید خسارت بپردازند. ولی اگر این افراد از قبل، بیمه مسئولیت آسانسور داشته باشند، آنگاه شرکت بیمه خسارات افراد زیان‌دیده را جبران می‌کند. شرکت بیمه برای آسانسورهای نفربر، فوت، نقص عضو و هزینه‌های پزشکی افراد حادثه‌دیده را پوشش می‌دهد. برای آسانسورهای حمل بار، به غیر از موارد ذکرشده، خسارت مالی بار هم توسط شرکت بیمه جبران می‌شود. البته پیشنهاد می‌کنیم که قانون آسانسور را هم مطالعه کنید.

بیمه آسانسور، منجر به امنیت خاطر اهالی ساختمان می‌شود.

برای آگاهی از هزینه بیمه آتش سوزی ساختمان و بیمه آسانسور، می‌توانید به سامانه بیمه دات کام که معتبرترین و جامع‌ترین سامانه بیمه‌ای کشور است مراجعه کنید. این سامانه بیمه‌ای آنلاین علاوه بر خدماتی مانند استعلام هزینه انواع بیمه‌ها و مقایسه شرکت‌های بیمه‌ای مختلف، امکان خرید آنلاین بیمه مورد نظر شما را هم می‌دهد. شما با اطمینان خاطر و تنها با چند کلیک ساده، می‌توانید اقدام به خرید بیمه آسانسور نمایید.

سخن پایانی

در آخر باید گفت که با توجه به این‌که آسانسور اکنون بخش جدانشدنی از آپارتمان‌هاست، رعایت ضوابط چاله آسانسور که اولین قدم در نصب آسانسور است بسیار ضروری است. این کار باید حتماً تحت نظر مهندسین ناظر سازه، معماری، نقشه‌بردار، تأسیسات برقی و مکانیکی و با رعایت کامل اصول و ضوابط چاله آسانسور انجام شود تا ایمنی افراد استفاده‌کننده از آن تأمین شود.

• + - آیا نظارت مهندس ناظر بر اجرای ضوابط چاله آسانسور اجباری است؟
  • بله، مهندس ناظر سازه، معمار و نقشه‌بردار باید در مرحله اجرای فونداسیون، از جانمایی چاله آسانسور و انطباق ابعاد و موقعیت آن با نقشه ساختمان اطمینان حاصل کنند و در صورت مشاهده تخلف و مغایرت، مرجع صدور پروانه را موظف کنند که مالک را ملزم به اصلاح تخلف کند.
• + - دیوارهای چاله آسانسور با چه موادی باید اجرا شوند؟
  • دیوارهای چاله آسانسور در دور تا دور چاهک باید به کل از جنس پلاستر ماسه و سیمان باشند.
• + - پس از این‌که قالب‌های مربوط به ایجاد چاهک یا چاله آسانسور باز شد، چه نکاتی باید در نظر گرفته شوند؟
  • کف چاهک باید کاملاً صاف و تراز باشد (البته نقاطی که ضربه‌گیرها و بافرها و وسایل مکش آب نصب می‌شود، نیازی نیست که حتماً تراز باشد). کلیه آرماتورهای زائد بر سطح دیواره چاله، باید جمع‌آوری و پاک‌سازی شوند. آهن‌آلات داخل چاهک باید توسط ضد زنگ، رنگ‌آمیزی و پوشیده شود و هیچ حفره‌ای نباید داخل چاله باشد