بیمه باربری چیست و چه مزایایی دارد؟

• نویسنده مطلب نویسنده بیمه

سالم رسیدن بار به مقصد، نه تنها برای صاحب اصلی بار، بلکه برای شرکت حمل‌و‌نقل هم اهمیت زیادی دارد. البته فقط بار نیست که باید سالم به مقصد برسد؛ بلکه آسیب نرسیدن به افراد و خود وسیله حمل‌و‌نقل هم باید مورد توجه قرار بگیرد. به هر حال، حادثه خبر نمی‌کند. هرچقدر هم احتیاط کرد، باز هم اتفاقات در کمین حمل‌و‌نقل هستند. خوشبختانه می‌توان با بیمه باربری یا حمل‌و‌نقل میزان خسارت‌هارا به حداقل مقدار خود رساند. در حقیقت، بیمه باربری برای آن‌هایی که در حوزه حمل‌و‌نقل کالا فعالیت می‌کنند یا می‌خواهند به تازگی وارد شوند، اهمیت زیادی دارد. اما این بیمه‌نامه چیست، چه انواعی دارد و چرا باید آن را خریداری کرد؟ برای دانستن پاسخ این سؤال‌ها در ادامه با ما همراه باشید.

بیمه باربری چیست؟

بیمه باربری یا بیمه حمل و نقل قراردادی است بین شرکت حمل‌و‌نقل و صاحب کالا با بیمه‌گر که به موجب آن، بیمه‌گر متعهد می‌شود تا در ازای دریافت مبلغی از طرف بیمه‌گزار، در صورت وارد شدن خسارت به اموال و افراد ثالث، خسارت‌ها را جبران کند. در واقع، در هنگام انتقال کالا از مبدا به مقصد، اگر خسارتی به آن وارد شود یا بیمه‌گزار هزینه‌هایی را متحمل شود، خسارت از طرف بیمه‌گر بر اساس مفاد بیمه‌نامه پرداخت خواهد شد.

اصطلاحات تخصصی بیمه باربری

قبل از اینکه بخواهیم به بررسی جزئیات بیمه باربری بپردازیم، در ابتدا بهتر است که با اصطلاحات این بیمه‌نامه آشنا شویم. اصطلاحاتی که در انواع بیمه حمل و نقل بارها با آن‌ها برخورد خواهید کرد. این اصطلاحات شامل موارد زیر است:

زبان همگانی

از اصول مهم دریانوردی است و بر پایه این اصول، در یک سفر دریایی تمامی افراد دخیل در صورت اقدام به آسیب داوطلبانه به کشتی یا کالاها برای نجات از مواد اضطراری، به تناسب خود سهیم هستند.

بیمه اتکایی

یک قرارداد واگذاری است که بیمه‌گر بخشی از تعهدات مازاد بر ظرفیت مالی و فنی خود را به شرکت بیمه دیگری می‌سپارد؛ به عبارت دیگر، بیمه می‌کند.

بارنامه

در حقیقت اوراق بهادری است که در آن مؤسسه بیمه و حمل‌و‌نقل ، اطلاعاتی از جمله:

• نام
• آدرس گیرنده و فرستنده کالا
• مشخصات، تعداد و وزن کالا
• مقدار کرایه حمل نوشته شده‌است. بارنامه همان قرارداد حمل، رسید دریافت کالا و سند مالکیت نامیده می‌شود.

Total Loss

این بیمه‌نامه تا رسیدن به ورودی کشور مقصد اعتبار دارد و از بین رفتن آن در یک مرحله بر اثر آتش سوزی، غرق شدن یا سقوط هواپیما را شامل می شود.

واقعی

برای زمانی است که کالا به طور کامل در اثر اتفاقی مانند آتش سوزی یا غرق شدن از بین برود.

فرضی

برای زمانی است که هزینه تعمیر یا بازسازی کالا از ارزش خود کالا، بیشتر باشد که در این حالت بیمه‌گر تمایل به پرداخت غرامت خواهد داشت.

ارزش مورد بیمه

در صورت نبود توافق خاص بین بیمه‌گر و بیمه‌گزار، ارزش بیمه‌نامه شامل: جمع قیمت خرید کالا، هزینه حمل و عدم النفع خواهد بود.

بیمه باربری و اصطلاحاتی که باید بدانید

عدم النفع

مقدار عدم النفع بیمه باربری برابر با 10% جمع قیمت خرید کالا و هزینه حمل آن است؛ البته اگر توافق دیگری در این خصوص حاصل نشده باشد.

پارتشیپمنت

به معنای این است که کالا در طی چند مرحله از مبدا به مقصد حمل شود.

ترانشیپمنت

در این روش انتقال از چند وسیله حمل‌و‌نقل مختلف مانند کشتی، هواپیما و غیره می‌شود. در حقیقت چند مرتبه  کالاها از وسیله‌ای تخلیه و به وسیله دیگر بارگیری شوند.

اف او بی (FOB)

به این اصطلاح، تحویل روی عرشه هم می‌گویند و در حقیقت به معنای قیمت تا لحظه تحویل روی کشتی است. به این صورت فروشنده باید هزینه‌های کالا را تا محل حمل اصلی بپردازد. بقیه هزینه‌ها از جمله کرایه حمل، بیمه و غیره بر عهده خریدار است. این مسئله بر اساس قوانین بین‌المللی است.

Cross Stuffing

به عمل تخلیه کالا از یک کانتینر و بارگیری مجدد آن را به کانتینر دیگری را گویند.

باراتری

به عملی که توسط فرمانده کشتی، ملوان و کارکنان به صورت عمدی یا سهوی سر بزند و باعث خسارت به کشتی و کالاها شود، می‌گویند.

انواع بیمه باربری

بیمه باربری بر اساس چند دسته مختلف تقسیم می‌شود که به شرح زیر می‌باشد:

• محدوده جغرافیایی
• نوع حمل
• بر اساس پوشش

حالا در ادامه به توضیح انواع بیمه باربری و حمل‌و‌نقل در هر زیرشاخه خواهیم پرداخت.

انواع بیمه باربری بر حسب محدوده جغرافیایی

بیمه باربری و حمل و نقل وارداتی

این بیمه‌نامه اجباری، برای واردکنندگان کالا و در حقیقت مخصوص اشخاص یا شرکت‌هایی است که قصد خرید کالا از کشورهای خارجی را دارند. البته خریدی که به صورت براتی، بدون انتقال ارز یا اعتبار اسنادی باشد.

بیمه باربری و حمل و نقل صادراتی

بر اساس این بیمه‌نامه، کالاهایی که از ایران به کشور دیگری با هر روشی صادر می‌شوند، تحت پوشش بیمه باربری قرار می‌گیرند.

بیمه باربری ترانزیت

در این بیمه‌‌نامه، کشور ایران فقط در مسیر حمل کالا قرار دارد. به عبارتی، مبدا و مقصد کشورهای دیگری هستند. در این نوع از نرخ و شرایط بیمه صادراتی استفاده می‌شود. همچنین داشتن مجوز بیمه باربری و حمل‌و‌نقل الزامی است.

بیمه باربری داخلی

این بیمه‌نامه فقط در محدوده کشور معتبر است و تمامی کالاهایی را که در داخل جابه جا می‌شوند، تحت پوشش بیمه قرار می گیرند.

بیمه باربری داخلی به سه صورت زیر صادر می‌شود:

• بیمه‌نامه عمومی: در آن شرایط اصلی، مفاد حقوقی و تعهدات طرفین و همچنین سرمایه بیمه مشخص می‌شود. علاوه بر این موافقت می‌شود که سرمایه تا زمان رسیدن به پایان دارای اعتبار باشد.
•  بیمه‌نامه پوشش باز: در هر هفته یک گواهی از سمت بیمه‌گر صادر می‌شود و میزان حق بیمه متناسب با سرمایه حمل شده، مشخص خواهد شد. بیمه سامان یکی از شرکت‌هایی که چنین بیمه‌نامه‌ای را صادر می‌کند.
• بیمه‌نامه ساده: برای کالاهای معینی صادر می‌شود. بیمه‌گزار باید مشخصات، وضعیت و چگونگی حمل کالاهای مورد نیاز خود را بداند.

انواع بیمه باربری بر اساس پوشش

بیمه باربری بر اساس پوشش به چند دسته زیر تقسیم می‌شود که در ادامه شرح هر یک می‌پردازیم.

بیمه Total Loss

به این بیمه‌نامه تشریفاتی یا گمرکی هم می‌گویند. بر اساس آن، در صورتی که تمامی بار در هنگام حمل دریایی از بین برود، بیمه‌گر خسارت را پرداخت خواهد کرد. تمامی کالاهای صادراتی باید تحت پوشش این بیمه‌نامه باید قرار بگیرند. البته این بیمه‌نامه کمتر استفاده می‌شود.

در خصوص پوشش باید گفت که چهار نوع شرایط یا کلوز داریم (یکی همان مورد بالا بود) که به صورت بین‌المللی بوده و تمامی شرکت‌های بیمه آن‌ها را تأیید و باید در نظر بگیرند. این کلوزها با توجه به خطرات و کالاها به چهار دسته تقسیم می‌شوند که شامل موارد زیر هستند:

بیمه با شرایط C

این بیمه باربری با کمترین میزان پوشش و ارزان‌ترین کلوز است. خطرات تحت پوشش این بیمه‌نامه شامل موارد زیر است:

• آتش سوزی یا انفجار
• به گل نشستن، زمین‌گیر شدن، برخورد با کف دریا، غرق شدن و واژگونی کشتی
• واژگونی یا خارج شدن وسیله حمل‌و‌نقل از خط یا ریل
• برخورد کشتی یا شناور با هر وسیله خارجی جز آب
• تخلیه کالا به صورت اضطراری در بندر دیگر
• زیان همگانی (از بین کردن یا فدا کردن کالا)
• به دریا انداختن کالا برای سبک کردن در شرایط بحرانی
• خسارت همگانی
• مسئولیت مشترک در تصادف

بیمه با شرایط B

این بیمه‌نامه بین C و A است. خسارات تحت پوشش این کلوز شامل موارد زیر است:

• تمامی خطرات در کلوز C
• زلزله، آتشفشان و صاعقه
• به دریافتن کالا از روی عرشه
• ورود آب به داخل کشتی یا شناور یا انبار کالا
• از بین رفتن کلی هر بسته در کشتی یا شناور
• دزدی و دله دزدی
• قلاب زدگی
• آبدیدگی
• روغن زدگی
• شکست، ریزش و خسارت ناشی از کالاهای دیگر

البته باید گفت که در کلوز B، 3% ارزش هر بسته خسارت دیده از بیمه‌گزار فرانشیز دریافت خواهد شد. هر بسته به معنای کوچک‌ترین واحد بسته بندی مندرج در بارنامه است.

بیمه با شرایط A

کامل‌ترین پوشش بیمه‌ای است که البته بیشترین حق بیمه را نسبت به بقیه دارد.

البته این بیمه‌نامه استثناهایی دارد که شامل موارد زیر است: (این استثناها شامل موارد کلوز B و C هم هستند)

• خسارت‌های وارد شده عمدی
• خسارت‌های ناشی از فرسودگی
• خسارات ناشی از نامناسب بودن بسته بندی
• خسارت‌های ناشی از مشکلی در کالاهای ثبت شده در بیمه‌‍نامه
• خسارت‌های ناشی از تاخیر
• خسارت های ناشی از ورشکستگی مالکان و اجاره کنندگان و گرداندگان کشتی
• خسارت‌های ناشی از انفجار هسته ای
• خسارت‌های ناشی از دریانوری نامناسب کشتی یا شناور یا نامناسب بودن آن برای حمل کالا
• خسارات ناشی از جنگ، شورش، انقلاب، قیام یا زدوخوردها
• خسارت‌های ناشی از ضبط و مصادره کالاها
• خسارت‌های ناشی از اعتصاب کارگران یا شورش و اغتشاش داخلی
• خسارات ناشی از عملیات تروریستی

برای جنگ و شورش و بلوا و اغتشاش با دریافت حق‌بیمه بیشتر می‌توان کالاها بیمه کرد.

موارد بالا همچنین موارد خارج از پوشش دیگر انواع بیمه‌ای هم هستند.

کالاهایی که با کانتینر یخچال دار حمل می‌شوند، زیرمجموعه این کلوز بوده و تحت شرایط زیر شرکت بیمه‌گر خسارت‌های وارد شده ناشی فساد را پرداخت کند:

• یخچال به صورت 24 ساعت متوالی خراب شده باشد.
• امکان تعمیر یخچال در آن مدت وجود نداشته باشد.

کلوز عدم تحویل

کلوز عدم تحویل به این معناست که اگر مقداری از کالا یا تمامی آن بعد از تخلیه از وسیله حمل (عمدتاً کشتی) به دلایل نامشخص گم شود، بیمه‌گزار با تنظیم صورت جلسه عدم تحویل کالا و تحویل آن به شرکت بیمه، خسارت خود را دریافت کند. البته کلوز A دارای پوشش عدم تحویل است؛ اما در B و C وجود ندارد و بیمه‌گزار باید مبلغ اضافه‌تری را برای خرید این پوشش بپردازد.

پوشش داخلی

این پوشش حوادثی را که در داخل کشور اتفاق می‌افتد، پوشش می‌دهد. خطرات تحت پوشش بیمه داخلی به دو دسته اصلی و اضافی تقسیم می‌شوند. دسته اصلی در تمامی بیمه‌نامه‌ها وجود دارد و شامل موارد زیر است:

• آتش‌سوزی
• تصادف وسیله نقلیه
• واژگون شدن وسیله نقلیه
• پرت شدن وسیله نقلیه

پوشش‌های اضافی که بیمه‌گزار می‌تواند با پرداخت حق مبلغ بیشتر به موارد تحت پوشش اضافه کند:

• برخورد جسم خارجی
• پرت شدن جسم از روی وسیله نقلیه (به شرط رویت توسط بیمه‌گزار)
• بارگیری و تخلیه
• سرقت کلی محموله با فرانشیز 20%

بیمه باربری و خدمات آن

بیمه نامه بر اساس نوع حمل

بیمه‌نامه بر اساس نوع حمل به چهار روش زیر تقسیم می‌شود:

• هوایی
• زمینی
• ریلی
• دریایی

 هوایی: بیمه‌گر متعهد می‌شود تا خسارت‌های وارد شده به مرسولات هوایی را جبران کند. در این نوع بیمه، به ازای هر کیلوگرم بار تا سقف 20 دلار از طرف شرکت‌های هواپیمایی عضو سازمان یاتا بیمه می‌شود. برای کالاهایی با ارزش بیمه، بیمه‌نامه‌ای جداگانه‌ای باید تنظیم شود. البته حتماً باید در فرودگاه مقصد، محموله‌های دریافتی هم مجدد از نظر بسته‌ بندی و سالم بودن کنترل شوند.

برای کسب اطلاعات جامع در مورد بیمه هواپیما به اینجا مراجعه نمایید.

بیمه‌نامه زمینی: خسارت‌های وارد شده به کالاها در حمل زمینی را جبران می‌کند. بیمه‌نامه زمینی به سه صورت مسئولیت متصدیان حمل ونقل، ساده و قرارداد صادر می‌شود. در بیمه مسئولیت متصدیان حمل و نقل،  بر اساس مواد 328، 386 و 388 قانون تجارت، شرکت‌های اصلی و مسئول در برابر سالم رساندن کالا به مقصد، مسئولیت مدنی دارند. شرکت حمل‌و‌نقل علاوه بر صادر کردن گواهی، حق بیمه را به شرکت پرداخت کند. از این رو، این بیمه‌نامه، خسارت‌های وارد شده به مسئولیت‌های مربوط به شرکت حمل‌و‌نقل را پرداخت خواهد کرد.

پوشش‌های بیمه مسئولیت مدنی

موارد زیر تحت پوشش بیمه مسئولیت مدنی است:

• تصادف و واژگونی وسیله نقلیه یا برخورد کالا با شی ثابت
• پرتاب محموله و بار از وسیله نقلیه
• آتش سوزی و انفجار وسیله نقلیه
• سرقت کلی محموله (جز در جعل اسناد)
• هزینه‌های مرتبط با دادرسی
• هزینه‌های لازم برای خسارت و جلوگیری از توسعه خسارت

در نوع بیمه باربری ساده زمینی، بیمه‌گزار در فرمی اطلاعات کاملی از کالا شامل: مشخصات فنی و ابعادی، بسته بندی، سرمایه و ارزش کالا و غیره را به بیمه‌گر ارسال می‌کند. حق بیمه پس از بررسی میزان ریسک مشخص خواهد شد.

در مورد قرارداد هم باید گفت که حتماً باید قبل از هر اقدامی، قراردادی بین بیمه‍‌گزار و بیمه‍‌گر منعقد شود. این قرارداد اصولاً یک ساله است و حتماً باید گواهی حمل برای برنامه ارسال قبل از حرکت صادر شود.

بیمه‌نامه دریایی: از حساس‌ترین بیمه‌نامه‌‌هایی است که علاوه بر آتش سوزی، دزدی، خسارت ناشی از سفر دریا مانند برخورد با کشتی دیگر تحت پوشش قرار خواهد گرفت. همچنین اینکه خسارت ناشی از ریختن اضطراری کالا به دریا و خطرات عمومی هم جزو این پوشش قرار خواهند گرفت.

زمان بیمه باربری

اصلاً مدت زمان بیمه‌نامه از زمان بارگیری تا ترک مبدا شروع و تا زمان تخلیه کامل در مقصد خواهد بود. البته در بعضی بیمه‌نامه‌ها تا زمان رسیدن به مقصد است. همچنین در صورتی که بار از مسیر خارج شود، بیمه باربری فسخ خواهد شد.

در حالت کلی، زمان بیمه باربری در صورت شرایط زیر تمام می‌شود:

• به محض تخلیه کامل بار در مقصد نوشته شده در بیمه نامه
• خارج از شدن از مسیر عادی و تعریف شده
• به محض اتمام 60 روز از تخلیه کامل کالا در آخرین بندر تخلیه در حمل دریایی
• به محض اتمام 30 روز از تخلیه کامل هر قسمتی از کالا از هواپیما در فرودگاه مقصد
• به محض اتمام 60 روز از تخلیه کامل کالا به انبار گمرک کشور از طریق حمل زمینی و ریلی

همچنین اینکه بیمه‌گزار تا دو سال از تاریخ صدور بیمه نامه خود فرصت دارد تا اقدام به حمل کالای خود کند. در غیر این صورت بیمه نامه اعتبار خود را از دست خواهد داد. مگر اینکه توافق دیگری شده باشد.

موارد تخفیف بیمه باربری

تخفیف‌های بیمه باربری که هنگام خرید می‌توان از آنها بهره برد به شرح زیر است:

• در صورت حمل کالا با کانتینر از مبدا تا مقصد یا بندر به ترتیب 20 و 10 درصد تخفیف در نظر گرفته خواهد شد.
• در صورت حمل کالا با هواپیما و قطار به ترتیب 25 و 10 درصد تخفیف در نظر گرفته خواهد شد.
• برای حمل کالا از کشورهای همسایه، 20 درصد تخفیف در نظر گرفته خواهد شد.
• در صورت پرداخت نقدی، 10 درصد تخفیف نقدی در نظر گرفته خواهد شد.

وظایف بیمه‌گزار

بیمه‌گزار برای دریافت خسارت، وظایف زیر را بر عهده دارد:

• در صورت گم شدن یا آسیب رسیدن به بسته‌ها، از متصدیان به صورت کتبی درخواست خسارت کند.
• در مورد خسارت‌های مشهود و قبل از گرفتن مورد بیمه از متصدیان به صورت کتبی درخواست بازدید کند.
• برای سالم نبودن کالا، نباید رسیدی به متصدیان مربوطه تحویل دهد.
• در صورتی که خسارت در هنگام تحویل، مشهود نباشد، بیمه‌گزار حداکثر سه روز فرصت دارد تا مراتب را به متصدیان مربوطه اطلاع دهد.
• مقررات ادارات و گمرک بندر تخلیه باید به دقت مطالعه و بررسی شوند.

همچنین بیمه‌گزار باید اطلاعات کاملی از کالاها شامل: مشخصات کامل کالا، تعداد دفعات حمل، مشخصات وسیله نقلیه برای حمل، حداکثر ارزش کالا، تاریخ حرکت، بهای هر قسمت از محموله و حداکثر ارزش هر کالا قبل از ورود به مقصد را اعلام کند.

مراحل لازم برای پرداخت خسارت

برای پرداخت خسارت مراحل زیر باید طی شود:

• اعلام وقوع حادثه (حداکثر بین 3 تا 5 روز)
• بازدید از کالا و اموال خسارت دیده
• تهیه و ارسال مدارک لازم
• تأیید و دریافت خسارت

خسارت کالای جفت یا دست

بر اساس ماده 6 شرایط عمومی بیمه باربری، در صورت وارد شدن خسارت به کالاهای جفت یا دست، فقط صدمات آن بخش آسیب دیده جبران خواهد شد؛ مگر اینکه با شرکت بیمه توافق جداگانه‌ای حاصل شده باشد.

مسئولیت مشترک در تصادم

پوشش مسئولیت مشترک در تصادم به این معناست که اگر دو وسیله نقلیه باری (کشتی) با هم تصادم کنند و هر کدام هم مقصر باشند، مالک هر کشتی باید خسارت وارد شده به کشتی دیگر را جبران کند.

مدارک مورد نیاز دریافت خسارت

بیمه‌گزار برای دریافت خسارت باید مدارک مورد نیاز را به بیمه‌گر تحویل دهد:

• اصل بیمه‌نامه یا گواهی نامه
• اصل فاکتور کالا با جزئیات کامل
• نسخه اصل بارنامه
• صورت ریزبسته بندی
• گواهی مبدا
• گواهی بازرسی کالا
• صورت وضعیت کالا در موقع تحویل
• جواز سبز گمرکی
• گواهی کسر تخلیه
• گزارش بازدید خسارت

خرید بیمه باربری

بیمه باربری یک بیمه نامه ضروری برای تمامی شرکت‌های حمل‌و‌نقل و آن‌هایی است که باید محموله‌های مختلفی در داخل کشور جابه‌جا کرده یا به خارج صادر کنند. خرید بیمه باربری دارای شرایط مخصوص به خود است که هر شرکتی باید متناسب با نوع کالای خود آن‌ها را خریداری کند. در صورت داشتن سؤال یا نیاز به مشاوره می‌توانید در بخش کامنت، سؤالات خود را بنویسید تا کارشناسان بیمه دات کام به آن‌ها پاسخ کامل دهند.

• + برای خرید بیمه باربری باید از چه طریقی اقدام کرد؟
  • برای خرید بیمه باربری می توانید به شرکت های بیمه گر اصلی مراجعه کنید.
• + آیا این خرید بیمه حمل ونقل برای همه اجباری است؟
  • بله. برای تمامی شرکت ها و افرادی که در حوزه واردات و صادرات فعالیت می‌کنند، خرید بیمه باربری الزامی است.
• + هزینه بیمه باربری چقدر است؟
  • هزینه بیمه باربری اساس نوع کالا، ریسک های احتمالی، مقصد و همچنین نوع وسیله حمل ونقل متفاوت خواهد بود و نمی توان قیمت ثابت و مشخصی در همان ابتدا مشخص کرد.