اضافه کاری: موهبت یا مصیبت؟ قانون وزارت کار درباره اضافه کار

• نویسنده مطلب نویسنده بیمه

یکی از موضوعاتی که می‌تواند برای کارمندان و کارفرمایان مفید باشد، اضافه کاری است. بسیاری از کارمندان با رضایت خود، بیش از ساعات مقرر، کا می‌کنند؛ حال اگر در این میان، حقوقی که نسبت به این اضافه کار درنظر گرفته‌می‌شود درست پرداخت نشود، مشکل به وجود خواهد آمد! این محتوا نه تنها مرجعی برای کارمندان است، بلکه کارفرمایان نیز می‌توانند این مقاله را مطالعه نمایند. کارفرمایان با خواندن این مطلب نسبت به محاسبه درست این بخش از حقوق کارمندان اقدام نمایند تا از عدم رضایت آن‌ها جلوگیری شود.

بهتر است ابتدا با مفهوم درست موضوع اشاره شده آشنا شوید:

اضافه کاری به چه معناست؟

اضافه کاری چیست؟ احتمالا افراد زیادی در برخورد اول با این موضوع به چیستی آن فکر می‌کنند. بنابراین بهتر است در ابتدا و قبل از هر چیزی به زبان ساده توضیح دهیم که اضافه کاری چیست! معمولا بین کارفرما و کارگران چالش‌های زیادی وجود دارد ولی یکی از مهم‌ترین این چالش‌ها، اضافه کاری و نحوه محاسبه اضافه کاری است. باید بدانید که اضافه کاری بر اساس قانون مفهوم مشخصی دارد اما افراد نگاه متفاوتی به این موضوع دارند.

نکته مهمی که در مورد اضافه کاری باید بدانید این است که این مفهوم از نظر قوانین مرتبط با آن و نحوه محاسبه اضافه کاری دارای تعریف ثابت و مشخصی است. اما مبلغ اضافه کاری ۱۴۰۲ چقدر است؟ اضافه کاری در قانون کار چه شرایطی دارد؟ قانون اضافه کار چیست؟ و نحوه محاسبه اضافه کاری چگونه است؟ با ما همراه باشید تا این موارد را با هم بررسی کنیم.

در اضافه کاری با توجه به قانون وزارت کار، حقوق این کار، اضافه محاسبه می‌شود. به ویژه این‌که، این موضوع، مفاهیم مرتبط بسیاری دارد که در این مطلب به همه آن ها اشاره می کنیم.

ساعت اضافه کاری ۱۴۰۲، همچنین فرمول نحوه محاسبه اضافه کاری در سال ۱۴۰۲ و ساعات کاری مصوب وزارت کار از جمله مهم‌ترین ابهامات و دغدغه‌ها برای افراد شاغل است. برای پاسخ به تمامی این سوالات می‌توانید تا انتهای این مقاله با ما همراه باشید. همچنین در مورد قانون اضافه کار اجباری کارمندان دولت اطلاعاتی به دست آورید.

اضافه کاری چیست؟ بررسی دقیق قانون وزارت کار درباره اضافه کار

همانطور که گفته شد مفهوم اضافه کاری ممکن است از دیدهای مختلف، متفاوت باشد؛ اما در صورت کلی، تعریف اضافه کار از دو نگاه مورد بررسی قرار می‌گیرد. یکی نگاه عرف جامعه و شاغلان و دیگری قانون کار برای ساعات اضافه کاری است. البته که این دو نگاه هر دو یک مفهوم و تعریف را درباره این مفهوم کار بیان می‌کنند. 

تعریف عمومی و از نگاه عرف جامعه و مشاغل این طور فهمیده می‌شود که: اضافه کاری یعنی محول کردن کار اضافی به یک کارمند یا کارگر. البته برای محاسبه دقیق و در نظر گرفتن اضافه‌کار شرایطی در نظر گرفته شده‌است. باید کارفرمایان، کارگران و کارمندان این شرایط را مد نظر داشته باشند. در ادامه به این موارد اشاره می‌کنیم:

مفهوم اضافه کاری در قانون کار

در ماده‌ی ۵۱ قانون کار به موضوع حقوق کار اضافه این‌طور اشاره شده‌است: مدت زمانی که کارگر یا کارمند وقت خود را در اختیار کارفرما قرار می‌دهد، جزو ساعات کاری در نظر گرفته‌می‌شود. اما این ساعات دارای محدودیت است و اگر نیاز باشد کارگر یا کارمندی بیشتر از ساعات کار قانونی وقت خود را در اختیار کارفرما قرار دهد باید شرایط ماده ۵۹ قانون‌کار که در مورد اضافه‌کاری توضیح داده رعایت شود.

کارمند یا کارگر در ازای این زمان و کار در شرکت، از کارفرما، امتیازاتی نظیر حقوق، بیمه و مزایا را دریافت خواهد کرد.

بدیهی‌ست که طبق شرایطی که در قانون وزارت کار آمده‌است، مبلغ اضافه‌ای به اندازه‌ی ساعات اضافه‌کاری مانند حقوق و مزایا باید سر ماه محاسبه و پرداخت شود.

هر کارگر باید چند ساعت کار کند؟

طبق ماده‌ی ۵۱ که در بالا به  آن اشاره کردیم، هرکارگر یا کارمندی باید در شبانه روز ۸ ساعت و در هفته نیز نباید از ۴۴ ساعت بیشتر کار کند. این ساعات کاری برای مشاغل سخت و زیان آور نیز تفاوت‎هایی دارد. در این مشاغل ساعات کاری نباید از ۶ ساعت در روز تجاوز کند و در هفته باید حداکثر ۳۶ ساعت کار باشد.

1. ساعاتی که صرف صبحانه و نهار طی می‌شود جز ساعت کاری محسوب نمی‌شود.
2. از انجا در ۶ ماه اول سال ماه‌های ۳۱ روزه و در ۶ ماه دوم سال روزهای ۲۹ الی ۳۰ روزه را در چرخه‌ی تقویم سالانه خود داریم میزان ساعات کاری متفاوت است. (البته روزهای جمعه و تعطیلات نیز شامل این تفاوت میزان کاری خواهند بود)
3. ساعاتی که مشخص شده‌است در هفته این امکان را به کارفرما می‌دهد تا با توافق کارگر ساعات کار در برخی روزها از روزهای دیگر بیشتر باشد ولی در مجموع ساعات کاری هفته نباید از حد معین تجاوز کند . ساعات کاری بیشتر از ساعات مشخص شده در قانون کار، اضافه‌کاری محسوب می‌شود کارفرما موظف به پرداخت دستمزد آن ساعات اضافی است.

در سال ۱۴۰۲ با توجه به تعطیلات رسمی ساعات کاری بصورت ماهیانه مطابق با موارد زیر خواهد بود.

<<برای این که اضافه کارِ کارگران را محاسبه کنیم، می‌بایست از جدول ساعات کار موظفی کارگران اطلاع داشته باشیم.>>

محاسبه مبلغ اضافه کاری سال ۱۴۰۲

نحوه محاسبه اضافه کاری برای کارگران در سال ۱۴۰۲ به شکل زیر است:

به ازای هر ساعت اضافه کار، دستمزد ساعتی کارگر(۲۴ هزار و ۱۳۹ تومان)* ۱.۴

سپس مبلغ به دست آمده از محاسبه فوق به کارگر پرداخته می‌شود. بر همین اساس هزینه اضافه کاری کارگران در سال ۱۴۰۲ مطابق با سال قبل و معادل ۳۳ هزار و ۷۹۵ تومان برای هر ساعت کار اضافه است.

همچنین باید بدانید که بر اساس ماده ۵۹ قانون کار در سال ۱۴۰۲، هزینه هر ساعت اضافه کاری به ازای هر ساعت کار عادی، ۴۰ درصد اضافه بر مزد و بر اساس فرمول زیر است:

قیمت هر ساعت کار اضافه = قیمت یک ساعت کار عادی + ۴۰ درصد از دستمزد یک ساعت کار عادی .

با توجه به نحوه محاسبه اضافه کاری در سال ۱۴۰۲، باید در ابتدا قیمت هرساعت کار را محاسبه کرد، سپس ۴۰ درصد از آن مبلغ را به نتیجه اضافه کرد.

نحوه محاسبه اضافه کاری ماهانه در ۴ مرحله

در این قسمت می‌خواهیم محاسبه اضافه کاری با مثال را برای شما توضیح دهیم. برای محاسبه اضافه کاری با توجه به فرمول گفتـه شـده به شرح زیر عمل می‌کنیم:

در حالت کلی و به طور میانگین هر فرد به مدت ۷ ساعت و ۲۰ دقیقه در طول روز به کار می‌پردازد. با توجه به این موضوع باید مزد روزانه کارگران در همان سال را بر ۷ ساعت و ۲۰ دقیقه تقسیم کرد تا قیمت هر ساعت کار عادی را به دست آوریم. اگر کارگر از این فرمول آگاهی داشته پاسخ بسیاری از سوالات خود را در می‌یابد.

همان‌طور که در بخش‌نامه مزد ذکر شده است قیمت هر ساعت کار عادی (که با تقسیم ۱/۷۶۹/۴۲۸ حقوق روزانه بر ساعت کاری روزانه به دست می‌آید)، به طور تقریبی برابر با مبلغ ۲۴ هزار و ۱۳۹ تومان و ۴۰ درصد این مبلغ، حدود ۹ هزار و ۶۵۵ تومان است.

یعنی مجموع ۴۰ درصد از هر ساعت کار عادی مبلغی برابر با ۹ هزار و ۶۵۵ تومان در ساعت کار عادی است. به عبارت دیگر مبلغ ۲۴ هزار و ۱۳۹ تومان کار عادی کارگران به ازای هر ساعت کار اضافی به ۳۳ هزار و ۷۹۵ تومان تغییر می‌یابد.

بنابراین در پایان هر ماه کاری مجموع ساعات اضافه کاری را در ۳۳ هزار و ۷۹۵ تومان ضرب می‌کنند و به این ترتیب مجموع دریافتی برای اضافه کاری کارگران مشخص می‌شود. و به این شکل قیمت هر ساعت اضافه کاری ۱۴۰۲ را به دست می‌آوریم.

ساعات کاری در ماه رمضان به چه صورت است؟

بیشترین سوالاتی که در ماه‌ مبارکه از سوی شاغلین داریم این است:” در ماه رمضان ساعت کاری به چه صورت است؟” در ماده ۱۵۰ قانون کار به موضوع ساعات کاری در ماه رمضان اشاره شده است. نکته حائز اهمیتی وجود دارد که طبق این ماده کارفرما وظیفه دارد، زمانی را جهت انجام فرایض دینی و صرف سحری یا افطار در اختیار کارگر قرار داده و این مدت باید جزئی از ساعت کار محسوب شود. به این معنی که کارفرما حق کسر از حقوق کارگر در این زمان را نخواهد داشت.

سقف مجاز اضافه کاری کارگران در ماه چقدر است؟

آیا اضافه کاری اجباری است؟ در پاسخ باید بگوییم که این موضوع را نباید به صورت اجبار در نظر گرفت و بر اساس تبصره ماده ۵۹ قانون کار، ساعات اضافه کاری به وسیله کارفرمایان به کارگران اطلاع داده می‌شود و این ساعات نباید از ۴ ساعت در طول روز بیشتر شود. توافق طرفین برای انجام اضافه کاری بیش از ۴ ساعت در طول روز الزامی است.

البته باید بدانید که براساس ماده ۶۰ همین قانون اگر در موارد خاصی که به دلیل جلوگیر از برخی حوادث یا اعاده فعالیت، نیاز به کار اضافه باشد، کارفرما با پرداخت اضافه کاری می‌تواند از کارگران به میزان ۸ ساعت در طول روز تقاضای کار اضافه داشته باشد. البته این موضوع استثنا است و باید از طرف اداره کار تایید شود.

همچنین به خاطر داشته باشید همان‌طور که گفتیم سقف اضافه کاری در طول ماه روزانه ۴ ساعت است. بنابراین در سی روز حداکثر میزان اضافه کاری کارگران برابر ۱۲۰ ساعت در طول ماه است.

تعطیلی کاری چیست و چطور محاسبه می شود؟

تعطیلی کاری جزو مفاهیمی نیست که به طور معینی در قانون کار از آن یاد شده باشد اما در عموم به صورت عرف نهادینه شده است. در ماده ۶۳ قانون کار به اشاره شده که تعطیلات رسمی تقویم کشور و ۱۱ اردیبهشت که به نام روز کارگر نام گرفته برای کارگران تعطیل بوده و باید حقوق این روزها را دریافت نمایند.

بر اساس تبصره های ۱، ۲ و ۳ ماده ۶۲ قانون کار، تفاوتی بین کار در روز جمعه و کار در روز تعطیل یا روزهای عادی وجود ندارد. چون :

۱:   تعطیل یک روز معین در هفته ضروری است (یعنی اگر بنا بر ماهیت کار و ضرورت نیاز بود در روز جمعه کار انجام شود باید روز دیگری بجای جمعه بعنوان روز تعطیل درنظر گرفته شود)

۲: کارگرانی که در روزهای جمعه کار می‌کنند، برای این که از تعطیلی روز جمعه استفاده نمی‌کنند، ۴۰% اضافه بر مزد دریافت خواهند کرد.

شب کاری چیست و چطور محاسبه می‌شود؟

شب‌کاری نیز از انواع اضافه‌کاری را به حساب می‌آیند. با این تفاوت که کارگر در ساعات شب تا صبح فعالیت می‌کند. این امر کار طاقت فرسایی‌ست. کارمند باید با گذشت زمان، خستگی بی‌خوابی را نیز باید متحمل شود! نحوه محاسبه شب‌کاری نیز به این صورت است: بابت هر ساعت کار در شب علاوه بر دستمزد ساعت کاری عادی، ۳۵ درصد اضافه مزد نیز به کارگر تعلق خواهد گرفت. البته شب کاری تنها به کارگران و کارمندان غیر نوبتی تعلق می‌گیرد.

اضافه کاری با تمام خوبی‌ها و بدی‌هایش!

قطعا هر چیزی یک سری نکات منفی و مثبت دارد که با توجه به اولویت ها می‌تواند انجام شود یا نشود! اضافه کاری نیز جزو این دسته قرار می‌گیرد، برخی از سر تنهایی، برخی برای امرار معاش و برخی برای نیازهای اقتصادی خویش این امر را با همه سختی‌هایش می‌پذیرند. آن‌ها تمامی خستگی‌ها را به جان می‌خرند تا بتوانند محیطی امن را برای خانواده‌ی خود فراهم کنند. این موضوع بسیار ستودنی‌ست. شما چطور؟ تا به حال اضافه‌کاری کرده‌اید؟خوشحال می‌شویم اگر تجاربتان را با ما درمیان بگذارید.

• + قانون اداره کار در مورد اضافه کاری چیست؟
  • با توجه به قانون وزارت کار، حقوق کار خارج از تایم رسمی مشخص شده توسط این سازمان که هفته‌ای 44 ساعت است، بیشتر از حالت عادی محاسبه می‌شود.
• + اضافه کاری چیست؟
  • اضافه کاری یعنی محول کردن کار اضافی به یک کارمند یا کارگر. مدت زمانی که کارگر یا کارمند وقت خود را در اختیار کارفرما قرار می‌دهد، جزء ساعات کاری در نظر گرفته می‌شود. اما این ساعات دارای محدودیت است و اگر نیاز باشد کارگر یا کارمندی بیشتر از ساعات کار قانونی وقت خود را در اختیار کارفرما قرار دهد، باید شرایط ماده ۵۹ قانون کار که در مورد اضافه‌کاری توضیح داده، رعایت شود.
• + هر کارگر باید چند ساعت کار کند؟
  • هر کارگر یا کارمندی باید در شبانه روز ۸ ساعت و در هفته نیز نباید از ۴۴ ساعت بیشتر کار کند. این ساعات کاری برای مشاغل سخت و زیان آور نیز تفاوت‎هایی دارد.