• نویسنده مطلب کارشناس بیمه

یکی از موضوعاتی که می‌تواند برای کارمندان و کارفرمایان مفید باشد، اضافه کاری است. بسیاری از کارمندان با رضایت خود، بیش از ساعات مقرر، کا می‌کنند؛ حال اگر در این میان، حقوقی که نسبت به این اضافه کار درنظر گرفته‌می‌شود درست پرداخت نشود، مشکل به وجود خواهد آمد! این محتوا نه تنها مرجعی برای کارمندان است، بلکه کارفرمایان نیز می‌توانند این مقاله را مطالعه نمایند. کارفرمایان با خواندن این مطلب نسبت به محاسبه درست این بخش از حقوق کارمندان اقدام نمایند تا از عدم رضایت آن‌ها جلوگیری شود.

بهتر است ابتدا با مفهوم درست موضوع اشاره شده آشنا شوید:

اضافه کاری به چه معناست؟

با این که تمام صاحبان مشاغل کمابیش با مفهوم اضافه کاری آشنا هستند، اما این مفهوم می‌تواند از نگاه هر شخصی متفاوت باشد! آنچه که در این میان رنگ اهمیت به خود می‌گیرد، تعریف اضافه کار از نظر قانون است که با توجه به قانون وزارت کار، حقوق این کار، اضافه محاسبه می‌شود. به ویژه این‌که، این موضوع، مفاهیم مرتبط بسیاری دارد که در این مطلب به همه آن ها اشاره می کنیم.

همچنین فرمول نحوه محاسبه اضافه کاری در سال 1400و ساعات کاری مصوب وزارت کار از جمله مهم‌ترین ابهامات و دغدغه‌ها برای افراد شاغل است. برای پاسخ به تمامی این سوالات می‌توانید تا انتهای این مقاله با ما همراه باشید.

اضافه کاری چیست؟ بررسی دقیق قانون وزارت کار درباره اضافه کار

همانطور که گفته شد مفهوم اضافه کاری ممکن است از دیدهای مختلف، متفاوت باشد؛ اما در صورت کلی، تعریف اضافه کار از دو نگاه مورد بررسی قرار می‌گیرد. یکی نگاه عرف جامعه و شاغلان و دیگری قانون کار برای ساعات اضافه کاری است. البته که این دو نگاه هر دو یک مفهوم و تعریف را درباره این مفهوم کار بیان می‌کنند. 

تعریف عمومی و از نگاه عرف جامعه و مشاغل این طور فهمیده می‌شود که: اضافه کاری یعنی محول کردن کار اضافی به یک کارمند یا کارگر. البته برای محاسبه دقیق و در نظر گرفتن اضافه‌کار شرایطی در نظر گرفته شده‌است. باید کارفرمایان، کارگران و کارمندان این شرایط را مد نظر داشته باشند. در ادامه به این موارد اشاره می‌کنیم:

مفهوم اضافه کاری در قانون کار

در ماده‌ی 51 قانون کار به موضوع حقوق کار اضافه این‌طور اشاره شده‌است: مدت زمانی که کارگر یا کارمند وقت خود را در اختیار کارفرما قرار می‌دهد، جزو ساعات کاری در نظر گرفته‌می‌شود. اما این ساعات دارای محدودیت است و اگر نیاز باشد کارگر یا کارمندی بیشتر از ساعات کار قانونی وقت خود را در اختیار کارفرما قرار دهد باید شرایط ماده 59 قانون‌کار که در مورد اضافه‌کاری توضیح داده رعایت شود.

کارمند یا کارگر در ازای این زمان و کار در شرکت، از کارفرما، امتیازاتی نظیر حقوق، بیمه و مزایا را دریافت خواهد کرد.

بدیهی‌ست که طبق شرایطی که در قانون وزارت کار آمده‌است، مبلغ اضافه‌ای به اندازه‌ی ساعات اضافه‌کاری مانند حقوق و مزایا باید سر ماه محاسبه و پرداخت شود.

هر کارگر باید چند ساعت کار کند؟

طبق ماده‌ی 51 که در بالا به  آن اشاره کردیم، هرکارگر یا کارمندی باید در شبانه روز 8 ساعت و در هفته نیز نباید از 44 ساعت بیشتر کار کند. این ساعات کاری برای مشاغل سخت و زیان آور نیز تفاوت‎هایی دارد. در این مشاغل ساعات کاری نباید از ۶ ساعت در روز تجاوز کند و در هفته باید حداکثر ۳۶ ساعت کار باشد.

1. ساعاتی که صرف صبحانه و نهار طی می‌شود جز ساعت کاری محسوب نمی‌شود.
2. از انجا در 6 ماه اول سال ماه‌های 31 روزه و در 6 ماه دوم سال روزهای 29 الی 30 روزه را در چرخه‌ی تقویم سالانه خود داریم میزان ساعات کاری متفاوت است. (البته روزهای جمعه و تعطیلات نیز شامل این تفاوت میزان کاری خواهند بود)
3. ساعاتی که مشخص شده‌است در هفته این امکان را به کارفرما می‌دهد تا با توافق کارگر ساعات کار در برخی روزها از روزهای دیگر بیشتر باشد ولی در مجموع ساعات کاری هفته نباید از حد معین تجاوز کند . ساعات کاری بیشتر از ساعات مشخص شده در قانون کار، اضافه‌کاری محسوب می‌شود کارفرما موظف به پرداخت دستمزد آن ساعات اضافی است.

در سال 1401 با توجه به تعطیلات رسمی ساعات کاری بصورت ماهیانه مطابق با موارد زیر خواهد بود.

<<برای این که اضافه کارِ کارگران را محاسبه کنیم، می‌بایست از جدول ساعات کار موظفی کارگران اطلاع داشته باشیم.>>

محاسبه مبلغ اضافه کاری سال ۱۴۰1

طبق بخشنامه حداقل مزد کارگر در سال 1401، حقوق هر ساعت کار اضافی به صورت زیر خواهد بود:

• مزد ساعتی ۱۴۰1 = مزد روزانه ۱۴۰۰ / ۷.۳۳
• مزد هر ساعت اضافه کار = مزد روزانه ۱۴۰۰ * ۱.۴
• با در نظر گرفتن حداقل مزد روزانه به مبلغ 1393250 ریال
• مزد ساعتی = ۸۸۵۱۶۵ / ۷.۳۳ = 190075 ریال
• مزد هر ساعت اضافه کار۱۴۰۰ = 190075۹ * ۱.۴ = 266105 ریال

مثال محاسبه اضافه کاری ماهانه در ۴ مرحله

کارگری به عنوان سرپرست تولید دارای مزد توافقی ۱۰۰۰۰۰۰ ریال و پایه سنوات روزانه ۷۵۰۰۰ ریال و فوق العاده سرپرستی ماهانه ۳.۰۰۰.۰۰۰ ریال است.

اگر این کارگر در ماه تیر ۱۴۰1 به میزان ۲۵۰ ساعت کارکرد داشته باشد فوق العاده کار اضافی او در خرداد ماه چقدر خواهد شد؟

الف: محاسبه ساعات اضافه‌کاری

در تیر ۱۴۰۰ ساعات موظفی ۱۹۱ ساعت است.

ساعات اضافه کار=۲۵۰-۱۹۱=۵۹

ب: محاسبه مزد روزانه و ساعتی کارگر

مزد کارگر = مزد روزانه + پایه سنوات + فوق العاده سرپرستی روزانه = ۱۰۰۰۰۰۰+۷۵۰۰۰+۱۰۰۰۰۰=۱۱۷۵۰۰۰ ریال

مزد ساعتی = مزد روزانه / ۷.۳۳ = ۱۱۷۵۰۰۰/۷.۳۳=۱۶۰۳۰۰ ریال

ج: محاسبه مزد هر ساعت اضافه کار

مزد هر ساعت اضافه کار = مزد هر ساعت کار عادی * ۱.۴ = ۱۶۰۳۰۰*۱.۴=۲۲۴۴۲۰ریال

د: محاسبه اضافه کار ماهانه

اضافه کار ماهانه =ساعات اضافه کار ماهانه * مبلغ هر ساعت اضافه کار = ۵۹*۲۲۴۴۲۰=۱۳.۲۴۰.۷۸۰ریال

پس مبلغ هر ساعت کار اضافی ماهانه این کارگر مبلغ ۱۳.۲۴۰.۷۸۰ ریال خواهد شد!

ساعات کاری در ماه رمضان به چه صورت است؟

بیشترین سوالاتی که در ماه‌ مبارکه از سوی شاغلین داریم این است:” در ماه رمضان ساعت کاری به چه صورت است؟” در ماده 150 قانون کار به موضوع ساعات کاری در ماه رمضان اشاره شده است. نکته حائز اهمیتی وجود دارد که طبق این ماده کارفرما وظیفه دارد، زمانی را جهت انجام فرایض دینی و صرف سحری یا افطار در اختیار کارگر قرار داده و این مدت باید جزئی از ساعت کار محسوب شود. به این معنی که کارفرما حق کسر از حقوق کارگر در این زمان را نخواهد داشت.

تعطیلی کاری چیست و چطور محاسبه می شود؟

تعطیلی کاری جزو مفاهیمی نیست که به طور معینی در قانون کار از آن یاد شده باشد اما در عموم به صورت عرف نهادینه شده است. در ماده 63 قانون کار به اشاره شده که تعطیلات رسمی تقویم کشور و 11 اردیبهشت که به نام روز کارگر نام گرفته برای کارگران تعطیل بوده و باید حقوق این روزها را دریافت نمایند.

بر اساس تبصره های 1، 2 و 3 ماده 62 قانون کار، تفاوتی بین کار در روز جمعه و کار در روز تعطیل یا روزهای عادی وجود ندارد. چون :

1:   تعطیل یک روز معین در هفته ضروری است (یعنی اگر بنا بر ماهیت کار و ضرورت نیاز بود در روز جمعه کار انجام شود باید روز دیگری بجای جمعه بعنوان روز تعطیل درنظر گرفته شود)

2: کارگرانی که در روزهای جمعه کار می‌کنند، برای این که از تعطیلی روز جمعه استفاده نمی‌کنند، 40% اضافه بر مزد دریافت خواهند کرد.

شب کاری چیست و چطور محاسبه می‌شود؟

شب‌کاری نیز از انواع اضافه‌کاری را به حساب می‌آیند. با این تفاوت که کارگر در ساعات شب تا صبح فعالیت می‌کند. این امر کار طاقت فرسایی‌ست. کارمند باید با گذشت زمان، خستگی بی‌خوابی را نیز باید متحمل شود! نحوه محاسبه شب‌کاری نیز به این صورت است: بابت هر ساعت کار در شب علاوه بر دستمزد ساعت کاری عادی، 35 درصد اضافه مزد نیز به کارگر تعلق خواهد گرفت. البته شب کاری تنها به کارگران و کارمندان غیر نوبتی تعلق می‌گیرد.

اضافه کاری با تمام خوبی‌ها و بدی‌هایش!

قطعا هر چیزی یک سری نکات منفی و مثبت دارد که با توجه به اولویت ها می‌تواند انجام شود یا نشود! اضافه کاری نیز جزو این دسته قرار می‌گیرد، برخی از سر تنهایی، برخی برای امرار معاش و برخی برای نیازهای اقتصادی خویش این امر را با همه سختی‌هایش می‌پذیرند. آن‌ها تمامی خستگی‌ها را به جان می‌خرند تا بتوانند محیطی امن را برای خانواده‌ی خود فراهم کنند. این موضوع بسیار ستودنی‌ست. شما چطور؟ تا به حال اضافه‌کاری کرده‌اید؟خوشحال می‌شویم اگر تجاربتان را با ما درمیان بگذارید.

• + قانون اداره کار در مورد اضافه کاری چیست؟
  • با توجه به قانون وزارت کار، حقوق کار خارج از تایم رسمی مشخص شده توسط این سازمان که هفته‌ای 44 ساعت است، بیشتر از حالت عادی محاسبه می‌شود.
• + اضافه کاری چیست؟
  • اضافه کاری یعنی محول کردن کار اضافی به یک کارمند یا کارگر. مدت زمانی که کارگر یا کارمند وقت خود را در اختیار کارفرما قرار می‌دهد، جزء ساعات کاری در نظر گرفته می‌شود. اما این ساعات دارای محدودیت است و اگر نیاز باشد کارگر یا کارمندی بیشتر از ساعات کار قانونی وقت خود را در اختیار کارفرما قرار دهد، باید شرایط ماده ۵۹ قانون کار که در مورد اضافه‌کاری توضیح داده، رعایت شود.
• + هر کارگر باید چند ساعت کار کند؟
  • هر کارگر یا کارمندی باید در شبانه روز ۸ ساعت و در هفته نیز نباید از ۴۴ ساعت بیشتر کار کند. این ساعات کاری برای مشاغل سخت و زیان آور نیز تفاوت‎هایی دارد.