جرایم پزشکی؛ انواع، حکم و محاسبه دیه تقصیر پزشکی

• نویسنده مطلب کارشناس بیمه

همان‌طور که در تمامی مشاغل شاهد بی مسئولیتی هستیم، در بخش درمان نیز با مسئله جرایم پزشکی روبه‌رو هستیم. تمامی پزشکان، سوگند یاد کرده‌اند که نهایت تلاششان را در جهت حفظ جان بیمار انجام دهند. اما این قشر وظیفه شناس نیز، انسان هستند و ممکن است مرتکب خطا شوند. در ادامه این مقاله از مجله بیمه به بررسی جرایم پزشکی می‌پردازیم و می‌کوشیم پزشکان را در رابطه با این جرایم آگاه کنیم.

جرایم پزشکی (تقصیر پزشکی) چیست؟

تقصیر در حقوق به معنای امتناع از انجام کاری است. در تقصیر، شخص با علم و آگاهی خویش، در صورتی که قدرت انجام عملی را دارد، آن را انجام نمی‌دهد. از این رو تقصیر با عمد بوده و شخص عامدانه از انجام عملی خودداری می‌نماید. در تقصیر پزشکی نیز، پزشک عمل مورد نیاز را انجام نمی‌دهد و از آن صرف نظر می‌کند. تقصیر پزشکی با توجه به اینکه با قصد و نیت همراه است، از جرایم پزشکی بشمار می‌رود. جرایم پزشکی نیز به عنوان جرایم کیفری شناخته می‌شوند.
چنانچه بر اثر تقصیر یا عمد پزشک، به بیمار آسیبی وارد شود؛ طبق مقررات با پزشک متخلف برخورد می‌شود.

انواع جرایم پزشکی

انواع جرایم پزشکی

تمامی پزشکان در جهت برائت خود، پیش از انجام عمل جراحی یا اقدامات دیگر، امضای رضایت می‌گیرند. دریافت برائت یا رضایت‌نامه، پیش از انجام عمل جراحی از ولی بیمار انجام می‌شود و طبق آن اگر پزشک همه‌ی جوانب را رعایت کند، مسئولیتی به دوش او نخواهد بود. به این نکته توجه نمایید که اگر پزشک احتیاط لازم را بکار نبرد و کار خود را به درستی انجام ندهد، مسئولیت کیفری از او سلب نشده و اعمال وی قابل تعقیب کیفری است. در ادامه جهت آگاهی بیشتر شما عزیزان، انواع جرایم پزشکی شرح داده شده است. امید است تا پزشکان گران‌قدر کشورمان با آگاهی کامل از مسائل، مرتکب چنین خطاهایی نشوند.

۱- افشای اسرار بیمار

مطابق ماده (۶۴۸) قانون مجازات اسلامی، افشای اسرار بیماران توسط پزشک جرم است. طبق این قانون هرگاه پزشکی اسرار بیمار خود را افشا نماید، به سه ماه و یک روز، تا یک سال حبس مجازات می‌شود. در این مورد نیز تقصیر پزشکی رخ داده است؛ زیرا پزشک با آگاهی به این امر که محرم اسرار بیمار است، اقدام به افشای رازهای او کرده است.

۲- صدور گواهی خلاف واقع

در صورت صدور گواهینامه دروغین، پزشک مجرم شناخته می‌شود.

مطابق ماده (۵۳۹) قانون مجازات بخش تعزیرات، هرگاه پزشک نامه‌ای برخلاف واقع، برای معافیت از خدمت شخصی به ادارات رسمی، نظام وظیفه یا مراجع قضائی ارائه دهد، به حبس از شش ماه تا دو سال، یا ۳ تا ۱۲ میلیون ریال جزای نقدی محکوم خواهد شد؛ هرگاه گواهی به واسطه اخذ ‌مال یا وجهی انجام گرفته باشد، علاوه بر ضبط آن به عنوان جریمه، به مجازات مقرر برای رشوه ‌گیرنده محکوم می‌گردد.

۳- صدمه به بیمار

طبق ماده ۴۹۵ قانون مجازات اسلامی؛ هرگاه پزشک در معالجاتی که انجام می‌دهد موجب تلف یا صدمه بدنی بیمار گردد، ضامن دیه است؛ مگر آنکه عمل او مطابق مقررات پزشکی و موازین فنی باشد یا این که قبل از معالجه برائت گرفته باشد و مرتکب تقصیری هم نشده باشد. علاوه بر تقصیر پزشک حین معالجه ممکن است پزشک دستوراتی به دیگران بدهد در این حالت نیز طبق ماده ۴۹۶ قانون مجازات، پزشک در معالجاتی که دستور انجام آن را به مریض یا پرستار و مانند آن صادر می‌نماید، در صورت تلف یا صدمه بدنی ضامن است.

۴- سقط جنین

بنا بر ماده (۶۲۴) بخش تعزیرات قانون مجازات اسلامی، اگر طبیب، ماما یا دارو فروش و اشخاصی که به طبابت، مامایی، جراحی یا دارو فروشی اقدام می‌کنند، وسایل سقط جنین را فراهم سازند یا مباشرت به اسقاط جنین کنند، به حبس از دو تا پنج سال محکوم خواهند شد و حکم به پرداخت دیه مطابق مقررات مربوط انجام می‌گیرد.
لازم به ذکر است که سقط جنین از منظر حقوقی به معنای انجام هرگونه اعمال مجرمانه‌ای است که موجب توقف دوران تکامل جنینی و اخراج قبل از موعد طبیعی باشد.

۵- خودکشی با همکاری پزشک

کمک به خودکشی بیمار، جرم شناخته می‌شود.

خودکشی اگر توسط خود شخص انجام شود، جرم نیست؛ اما گناه کبیره محسوب می‌شود. در صورتی که خودکشی به کمک پزشک صورت گیرد، جرم محسوب می‌شود. البته این مورد شامل قتل ترحم‌آمیز (آتانازی) نیز می‌شود. به این صورت که پزشک با توجه به وخامت حال بیمار و درخواست خودش، با تجویز یک روش و یا دارو به زندگی پر از رنجش خاتمه می‌دهد. این مورد نیز جرم است؛ هدف و حس ترحم تاثیر بر ماهیت موضوع نمی‌گذارد.

۶- تاسیس موسسات پزشکی غیرمجاز

طبق ماده یک قانون مربوط به مقررات امور پزشکی و دارویی، ایـجاد هـر نوع‌ مؤسسه پزشـکی نـظیر‌ بیمارستان‌، زایشگاه‌، تیمارستان، آسـایشگاه، آزمـایشگاه، پلی‌کلینیک، مؤسسات فیزیوتراپی و الکتروفیزیوتراپی‌، هیدروتراپی‌، لابراتوار‌ و کارخانه‌های‌ داروسازی‌، داروخانه‌، درمانگاه، بخش تزریقات و پانسمان بـه هـر نام و عنوان باید با اجازه وزارت بـهداشت و اخـذ پروانه مـخصوص بـاشد.

طبق ماده سه عنوان شده: «هر کس بـدون داشـتن پروانه رسمی پزشکی، داروسازی، دندانپزشکی بـه فـنون مـزبور اشـتغال ورزد، بدون اخذ پروانـه از وزارت‌ بهداشت‌ به تاسیس یکی از مؤسسات پزشکی ذکر شده در ماده یک اقدام‌ نماید، پروانه خود را به دیـگری واگـذار نـموده یا پروانه دیگری را مورد استفاده قرار دهـد، بـلافاصله مـحل‌ کـار‌ او از طـرف وزارت بهداشت تعطیل و به حبس از شش ماه تا دو سال، همچنین پرداخت غرامت از پنج میلیون ریال تا پنجاه میلیون ریال‌ محکوم‌ خواهد شد.»
تاسیس مطب پزشکی و موسسات پزشکی غیر مجاز، صدمات جبران ناپذیری را برای مراجعه کننده ایجاد می‌کند.

شرایط احراز جرایم پزشکی چیست؟

در قانون اساسی، اصل بر این است که پزشک مرتکب هیچ‌گونه غفلت و کوتاهی نمی‌شود. بنابراین چنانچه شخصی ادعایی مبنی بر تقصیر پزشکی داشته باشد، می‌بایست ادله‌ و مدارکی قوی برای اثبات ادعای خود مبنی بر تقصیر و جرم پزشک ارائه دهد.

مصادیق قانونی تقصیر پزشکی

مصادیق قانونی جرایم پزشکی

به طور کلی تقصیر و جرایم پزشکی به سه دسته تقسیم می‌شوند که به شرح زیر است:
۱. جرایم و تخلفات مربوط به امور پزشکی
۲. جرایم و تخلفات دارویی
۳. جرایم و تخلفات مربوط به مواد غذایی

تخلف در هر کدام از این موارد شامل مجازات کیفری می‌شود. در قانون مجازات اسلامی مصوب سال ۱۳۹۲، قانون‌گذار مصادیق تقصیر پزشکی یا همان خطای جزایی را دربرگیرنده بی‌احتیاطی و بی‌ مبالاتی دانسته؛ عدم وجود مهارت و رعایت نکردن مقررات دولتی نیز جزء بی‌احتیاطی و بی‌مبالاتی به حساب می‌آیند. به طور قطع به موجب قانون مسئولیت مدنی، زمانی که شخصی که به فردی دیگر صدمه‌ای وارد می‌کند، بایستی این خسارت را جبران نماید.

مجازات پزشک در صورت اثبات جرایم پزشکی چیست؟

در مبحث جرایم پزشکی، نیاز است تا خطاها و رفتار پزشک بررسی شود. با توجه به این موضوع و شدت خطای صورت گرفته، مجازات پزشک توسط دادگاه تعیین می‌گردد. این مجازات می‌تواند پرداخت جریمه نقدی، تحمل حبس و یا حتی پرداخت دیه کامل باشد.

حکم و مجازات جرایم پزشکی در ایران

در قانون مجازات اسلامی، مجازات مختلفی برای پزشکان در نظر گرفته شده است. در صورتی که پزشک مرتکب تقصیر شود، به این معناست که با قصد و هدفی مرتکب عملی شده که به بیمار آسیب رسانده است. در صورت اثبات این موضوع به دادگاه با پزشک مانند یک مجرم رفتار می‌شود. در نهایت بنا بر نوع و شدت جرم ایشان، محکوم به مجازات می‌گردد. رسیدگی به جرایم پزشکی نیاز به شاکی خصوصی دارد. تقصیر پزشکی با دریافت نظریه کارشناسی، تنها از سوی سازمان پزشکی قانونی یا سازمان نظام پزشکی به اثبات می‌رسد.

تخلفات انتظامی پزشکان و مجازات جرایم پزشکی

چنانچه جرم پزشکی دربردارنده تخلف پزشکی باشد، توسط سازمان نظام پزشکی پیگیری می‌شود. این سازمان پس از انجام رسیدگی‌های مقرر، ممکن است پزشک را به یکی از انواع مجازات‌های درج در پرونده، سابقه پزشکی دکتر، توبیخ کتبی، تعلیق پروانه به مدت محدود، منع از اشتغال به طبابت در شهری خاص یا ابطال پروانه محکوم نماید. البته اکثر مجازات‌های جرایم پزشکی شامل پرداخت دیه و جبران خسارت بیمار است.

مجازات جرایم پزشکی در صورت فوت بیمار

مجازات جرایم پزشکی در صورت فوت بیمار، پرداخت دیه و در برخی موارد گذراندن حبس، تعلیق یا ابطال پروانه طبابت است.

بیمه مسئولیت؛ حافظ پزشکان

بیمه مسئولیت پزشکان، حامی پزشکان است و در مواقعی که مرتکب قصور پزشکی می‌شوند یاری‌رسان آن‌هاست. با خرید بیمه مسئولیت پزشکان، استرس و دغدغه شغلی پزشکان به حداقل می‌رسد و در صورت بروز هرگونه صدمات جانی، مالی، روانی یا فوت بیمار، بیمه‌گر به طور کامل پاسخگو خواهد بود. یکی از مهم‌ترین مزایای بیمه مسئولیت پزشکان، القای حس آرامش و حمایتی است که به پزشک می‌دهد. همین موضوع باعث می‌شود تا پزشک همواره با خیال آسوده و بدون نگرانی کار خود را انجام دهد.
از آنجا که قصور و تقصیر پزشکی بسیار متفاوت هستند، بیمه مسئولیت پزشکان، تنها جرایمی را پوشش می‌دهد که با عنوان قصور پزشکی شناخته می‌شوند. در صورت شکایت از پزشک متهم به اشتباه سهوی پزشکی، این بیمه‌نامه به عنوان وجه‌التزام یا همان وثیقه هم قابل استفاده است. برای کسب اطلاعات بیشتر در خصوص این بیمه‌نامه، پیشنهاد می‌کنیم مقالات بیمه مسئولیت پزشکان چیست و انواع بیمه مسئولیت را مطالعه کنید.

وکیل متخصص برای دفاع از پزشک

وکیل مناسب برای جرایم پزشکی

وکلای جرایم پزشکی در زمینه دعاوی پزشکی و دارویی دانش و تجربه کافی دارند. آن‌ها از ثبت دادخواست جرایم پزشکی تا دریافت رأی دادگاه و تعیین میزان دیه، کارها را پیگیری می‌کنند.

تفاوت تقصیر و قصور پزشکی چیست؟

تفاوت تقصیر و قصور پزشکی این است که، در تقصیر پزشکی نوعی قصد و عمد پنهان است؛ یعنی اراده و تفکر قبلی نیز در آن نقش دارد. این نوع اشتباه شامل جرایم پزشکی می‌شود. اما در قصور پزشکی نوعی غفلت نهفته است و اشتباه کاملا غیر عمد یا سهوی رخ می‌دهد. اگر مشتاق هستید تا در رابطه با قصور پزشکی بیشتر بدانید، می‌توانید مقاله «قصور پزشکی؛ انوع، شرایط احراز، محاسبه دیه و قوانین خطای پزشک» را مطالعه کنید.

• + تقصیر در حقوق چیست؟
  • تقصیر در حقوق به معنی امتناع از انجام دادن یک کار است. در تقصیر، شخص با علم و آگاهی خویش، در صورتی که قدرت انجام عملی را دارد، از انجام آن امتناع می‌کند.
• + دیه فوت بیمار در اثر تقصیر پزشکی چقدر است؟
  • مطابق با دیه کامل انسان است که هر سال توسط قوه قضایی اعلام می‌شود.
• + تفاوت تخلف قصور پزشکی با تقصیر یا جرایم پزشکی چیست؟
  • در قصور پزشکی، عمل سهواً انجام می‌شود و کاملاً غیرعمد است؛ اما تقصیر پزشکی نوعی عمد پنهان است و اراده قبلی در آن نقش دارد.