تاریخچه بیمۀ خودرو در جهان

• نویسنده مطلب مجله بیمه

مسلم است که پیش از اختراع خودرو، بیمۀ خودرو وجود نداشته است؛ بنابراین می‌توانیم پدید آمدن این نوع بیمه را در جهان مربوط به زمان بعد از اختراع خودرو بدانیم، هرچند پیش از آن، شرکت بیمۀ لویدز در لندن از اوایل قرن هجدهم رسماً آغاز به کار کرده بود و وسایل نقلیۀ دریایی را بیمه می‌کرد؛ چرا که پیش از این، حمل و نقل در مسیرهای طولانی و تجارت اغلب با وسایل نقلیۀ دریایی انجام می‌شد. شرکت بیمۀ لویدز هنوز هم فعالیتش را در زمینۀ بیمۀ دریایی ادامه می‌دهد.

پس از جنگ جهانی اول، مردم به صورت گسترده، در شهرها از خودرو استفاده کردند. این وسیلۀ نقلیه، در کنار مزایای بی‌شماری که داشت (مثل جا به‌جایی مسافر و کالا، تسهیل در امر رفت و آمد و…)، منجر به خساراتی نیز می‌شد؛ چرا که استفاده از خودرو، به لحاظ نوع ساختار و سرعت زیاد آن، بسیار خطرناک‌تر از دیگر وسایل حمل و نقلی بود که مردم پیش از آن استفاده می‌کردند و به همین سبب، خساراتی که خودرو وارد می‌کرد، بسیار بیشتر از وسایل نقلیۀ دیگر بود؛ با وجود این مشکل، در هیچ کشوری، بیمۀ خودرو به صورت اجباری در نیامده بود و همین موجب می‌شد رانندگان و دارندگان خودرو، اغلب هزینه‌های بسیار گزافی در تصادفات بپردازند. اولین بیمه خودرو، در سال ۱۸۹۸ و پنج سال بعد از ساخت اولین خودروی گازوئیلی در آمریکا صادر شد.

ایالت ماساچوست آمریکا در سال ۱۹۲۷ برای نخستین بار، قانون بیمۀ مسئولیت خودرو را برای دارندگان خودرو اجباری کرد و ده سال پس از آن، این بیمه در تمام آمریکا اجباری شد. در بریتانیا هم در سال ۱۹۳۰ تمام صاحبان خودروها و رانندگان در جاده‌های عمومی، برای هرگونه تصادف، آسیب یا مرگ اشخاص ثالث بیمه شدند. آلمان نیز در سال ۱۹۳۹ قانون مشابهی را به تصویب رساند و پس از آن کشورهای دیگر، یکی بعد از دیگری به پشتوانۀ قانون، افراد دارندۀ خودرو را ملزم به پرداخت هزینه در قبال بیمۀ مسئولیت خودرو (بیمۀ شخص ثالث) کردند تا به این وسیله، هزینۀ خسارت‌های وارد شده به راننده کمتر از پیش شود؛ البته در بعضی از کشورها این بیمه اختیاری محسوب می‌شود؛ برای مثال می‌توان به کشور نیوزلند اشاره کرد؛ ولی در همین کشور هم اکثر دارندگان خودرو با توجه به قابل پیش‌بینی نبودن خسارت‌های ناشی از تصادفات، وسیلۀ نقلیۀ خود را بیمه می‌کنند و طبق آمار، تنها ۴ درصد از دارندگان خودرو در نیوزلند این بیمه را خریداری نکرده‌اند.

در ایران،  قانون بیمۀ اجباری مسئولیت مدنی دارندگان وسایل نقلیۀ موتوری زمینی در قبال شخص ثالث که به بیمۀ شخص ثالث خودرو معروف است، در ۲۹‌ دی ماه سال ۱۳۴۷ به تصویب رسید تا بیمه‌گزار را در مقابل خسارات وارد شده به‌ اشخاص‌ ثالث‌ پس از وقوع‌ حوادث‌‌ بیمه‌ کند و این اتفاق در حالی رخ داد که هنوز بیمۀ مرکزی ایران تشکیل نشده بود. «بیمۀ مرکزی ایران» در سال ۱۳۵۰، با افزایش فعالیت‌های بیمه‌ای در کشور تأسیس شد که وظایفی را مانند تنظیم بازار بیمۀ کشور و هدایت آن از طریق تصویب آیین‌نامه‌ها و مقررات، توسعه و تعمیم بیمه و شبکه کارگزاری و نظارت بر فعالیت‌های شرکت‌های بیمه‌ای و… بر عهده داشت.

شرکت‌های‌ بیمه‌‌ در زمینۀ بیمۀ خودرو‌ خدماتی به بیمه‌گزاران ارائه‌ داده‌اند که‌ به‌ طور خلاصه،‌ به‌ شرح‌ زیر است:

بیمۀ‌ بدنه‌ خودرو‌؛

بیمۀ شخص‌ ثالث‌ (بیمۀ اجباری‌ مسئولیت‌ مدنی‌ دارندگان‌ وسایل‌ نقلیۀ موتوری‌ در مقابل‌ اشخاص ثالث‌)؛

بیمۀ حوادث‌ راننده یا سرنشینان خودرو.

بیمۀ شخص ثالث

همان‌طور که از نام آن مشخص است، این بیمه به جبران خسارات ناشی از تصادفات رانندگی به شخص ثالث اختصاص دارد. در محاسبه بیمۀ شخص ثالث، رانندۀ وسیلۀ نقلیه یا بیمه‌گزار، شخص اول، شرکت بیمه یا بیمه‌گر، شخص دوم یا ثانی و افراد زیان‌دیده در حوادث رانندگی، شخص ثالث در نظر گرفته می‌شوند؛ بنابراین شخص ثالث به فردی گفته می‌شود که در حادثۀ تصادف و در برخورد با خودرو، دچار خسارت مالی، جانی یا صدمه می‌شود. دارندۀ خودرو ملزم است خسارت وارد شده را جبران کند. از آنجا که این خسارات ناگهانی ممکن است هزینۀ زیادی برای صاحب خودرو در بر داشته باشد، شرکت‌های بیمه، با دریافت مبالغی به صورت قسطی، این خسارت را یکجا به فرد زیان‌دیده پرداخت می‌کنند.

معمولاً‌ حوادث‌ زیان‌بار ناشی‌ از تصادفات‌ رانندگی‌، در یکی از حالت‌‌های زیر است: یا راننده‌ مقصر است‌ و زیان‌دیدۀ مالی‌ یا جانی‌ بی‌تقصیر است یا زیان‌دیده‌ مقصر است‌ و راننده‌ بی‌تقصیر است یا راننده‌ و زیان‌دیده‌ هر دو در ایجاد حادثه‌ مقصر هستند. تشخیص‌ هر یک‌ از حالت گفته شده،‌ صرفاً بر عهدۀ مقامات‌ صلاحیت‌دار راهنمایی‌ و رانندگی‌ است‌ و در صورت‌ توافق نداشتن زیان‌دیده‌ با مقصر حادثه‌، نتیجه‌گیری‌ از حادثه‌ بر اساس‌ گزارش‌ مأموران‌ انتظامی،‌ با محاکم‌ قضایی‌ است‌.

در صورتی که مسلم شود صاحب خودرو مقصر بوده است، راننده ملزم به پرداخت هزینه و زیان‌دیده محق دریافت آن است.

خسارت‌هایی که در بیمۀ شخص ثالث به زیان‌دیدگان حادثه پرداخت می‌شود:

خسارت‌های مالی؛

خسارت‌های جانی؛

دیۀ فوت شخص ثالث به سبب حوادث مشمول بیمه‌نامه؛

دیۀ ناشی از صدمه، شکستگی، نقص عضو و از کار افتادگی (جزئی یا کلی و موقت یا دائمی).