تاریخچه بیمۀ خودرو در جهان

مسلم است که پیش از اختراع خودرو، بیمۀ خودرو وجود نداشته است؛ بنابراین می‌توانیم پدید آمدن این نوع بیمه را در جهان مربوط به زمان بعد از اختراع خودرو بدانیم، هرچند پیش از آن، شرکت بیمۀ لویدز در لندن از اوایل قرن هجدهم رسماً آغاز به کار کرده بود و وسایل نقلیۀ دریایی را بیمه می‌کرد؛ چرا که پیش از این، حمل و نقل در مسیرهای طولانی و تجارت اغلب با وسایل نقلیۀ دریایی انجام می‌شد. شرکت بیمۀ لویدز هنوز هم فعالیتش را در زمینۀ بیمۀ دریایی ادامه می‌دهد.

پس از جنگ جهانی اول، مردم به صورت گسترده، در شهرها از خودرو استفاده کردند. این وسیلۀ نقلیه، در کنار مزایای بی‌شماری که داشت (مثل جا به‌جایی مسافر و کالا، تسهیل در امر رفت و آمد و…)، منجر به خساراتی نیز می‌شد؛ چرا که استفاده از خودرو، به لحاظ نوع ساختار و سرعت زیاد آن، بسیار خطرناک‌تر از دیگر وسایل حمل و نقلی بود که مردم پیش از آن استفاده می‌کردند و به همین سبب، خساراتی که خودرو وارد می‌کرد، بسیار بیشتر از وسایل نقلیۀ دیگر بود؛ با وجود این مشکل، در هیچ کشوری، بیمۀ خودرو به صورت اجباری در نیامده بود و همین موجب می‌شد رانندگان و دارندگان خودرو، اغلب هزینه‌های بسیار گزافی در تصادفات بپردازند. اولین بیمه خودرو، در سال 1898 و پنج سال بعد از ساخت اولین خودروی گازوئیلی در آمریکا صادر شد.

ایالت ماساچوست آمریکا در سال ۱۹۲۷ برای نخستین بار، قانون بیمۀ مسئولیت خودرو را برای دارندگان خودرو اجباری کرد و ده سال پس از آن، این بیمه در تمام آمریکا اجباری شد. در بریتانیا هم در سال 1930 تمام صاحبان خودروها و رانندگان در جاده‌های عمومی، برای هرگونه تصادف، آسیب یا مرگ اشخاص ثالث بیمه شدند. آلمان نیز در سال ۱۹۳۹ قانون مشابهی را به تصویب رساند و پس از آن کشورهای دیگر، یکی بعد از دیگری به پشتوانۀ قانون، افراد دارندۀ خودرو را ملزم به پرداخت هزینه در قبال بیمۀ مسئولیت خودرو (بیمۀ شخص ثالث) کردند تا به این وسیله، هزینۀ خسارت‌های وارد شده به راننده کمتر از پیش شود؛ البته در بعضی از کشورها این بیمه اختیاری محسوب می‌شود؛ برای مثال می‌توان به کشور نیوزلند اشاره کرد؛ ولی در همین کشور هم اکثر دارندگان خودرو با توجه به قابل پیش‌بینی نبودن خسارت‌های ناشی از تصادفات، وسیلۀ نقلیۀ خود را بیمه می‌کنند و طبق آمار، تنها 4 درصد از دارندگان خودرو در نیوزلند این بیمه را خریداری نکرده‌اند.

در ایران،  قانون بیمۀ اجباری مسئولیت مدنی دارندگان وسایل نقلیۀ موتوری زمینی در قبال شخص ثالث که به بیمۀ شخص ثالث خودرو معروف است، در 29‌ دي ماه سال ۱۳۴۷ به تصویب رسید تا بيمه‌گزار را در مقابل خسارات وارد شده به‌ اشخاص‌ ثالث‌ پس از وقوع‌ حوادث‌‌ بيمه‌ كند و این اتفاق در حالی رخ داد که هنوز بیمۀ مرکزی ایران تشکیل نشده بود. «بیمۀ مرکزی ایران» در سال ۱۳۵۰، با افزایش فعالیت‌های بیمه‌ای در کشور تأسیس شد که وظایفی را مانند تنظیم بازار بیمۀ کشور و هدایت آن از طریق تصویب آیین‌نامه‌ها و مقررات، توسعه و تعمیم بیمه و شبکه کارگزاری و نظارت بر فعالیت‌های شرکت‌های بیمه‌ای و… بر عهده داشت.

شركت‌هاي‌ بيمه‌‌ در زمينۀ بيمۀ خودرو‌ خدماتی به بیمه‌گزاران ارائه‌ داده‌اند كه‌ به‌ طور خلاصه،‌ به‌ شرح‌ زير است:

بيمۀ‌ بدنه‌ خودرو‌؛

بيمۀ شخص‌ ثالث‌ (بيمۀ اجباري‌ مسئوليت‌ مدني‌ دارندگان‌ وسايل‌ نقليۀ موتوري‌ در مقابل‌ اشخاص ثالث‌)؛

بيمۀ حوادث‌ راننده یا سرنشینان خودرو.

بیمۀ شخص ثالث

همان‌طور که از نام آن مشخص است، این بیمه به جبران خسارات ناشی از تصادفات رانندگی به شخص ثالث اختصاص دارد. در محاسبه بیمۀ شخص ثالث، رانندۀ وسیلۀ نقلیه یا بیمه‌گزار، شخص اول، شرکت بیمه یا بیمه‌گر، شخص دوم یا ثانی و افراد زیان‌دیده در حوادث رانندگی، شخص ثالث در نظر گرفته می‌شوند؛ بنابراین شخص ثالث به فردی گفته می‌شود که در حادثۀ تصادف و در برخورد با خودرو، دچار خسارت مالی، جانی یا صدمه می‌شود. دارندۀ خودرو ملزم است خسارت وارد شده را جبران کند. از آنجا که این خسارات ناگهانی ممکن است هزینۀ زیادی برای صاحب خودرو در بر داشته باشد، شرکت‌های بیمه، با دریافت مبالغی به صورت قسطی، این خسارت را یکجا به فرد زیان‌دیده پرداخت می‌کنند.

معمولاً‌ حوادث‌ زيان‌بار ناشي‌ از تصادفات‌ رانندگي‌، در یکی از حالت‌‌های زير است: یا راننده‌ مقصر است‌ و زيان‌ديدۀ مالي‌ یا جاني‌ بي‌تقصير است یا زيان‌ديده‌ مقصر است‌ و راننده‌ بي‌تقصير است یا راننده‌ و زيان‌ديده‌ هر دو در ايجاد حادثه‌ مقصر هستند. تشخيص‌ هر يك‌ از حالت گفته شده،‌ صرفاً بر عهدۀ مقامات‌ صلاحیت‌دار راهنمايي‌ و رانندگي‌ است‌ و در صورت‌ توافق نداشتن زيان‌ديده‌ با مقصر حادثه‌، نتيجه‌گيري‌ از حادثه‌ بر اساس‌ گزارش‌ مأموران‌ انتظامي،‌ با محاكم‌ قضایی‌ است‌.

در صورتی که مسلم شود صاحب خودرو مقصر بوده است، راننده ملزم به پرداخت هزینه و زیان‌دیده محق دریافت آن است.

خسارت‌هايي که در بيمۀ شخص ثالث به زيان‌ديدگان حادثه پرداخت مي‌شود:

خسارت‌هاي مالي؛

خسارت‌هاي جاني؛

ديۀ فوت شخص ثالث به سبب حوادث مشمول بيمه‌نامه؛

ديۀ ناشي از صدمه، شكستگي، نقص عضو و از كار افتادگي (جزئي يا كلي و موقت يا دائمی).